Մասնակից:Harutyun Papikyan/Քաղաքացիական բողոքները Սիրիայում (2011)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաքացիական բողոքները Սիրիայում
Մաս Արաբական գարուն
Ամսաթիվ2011 թվական մարտի 15 — 2011 թվական հուլիսի 29
ՎայրՍիրիա
ՊատճառԳործազրկություն, Կաշառակերություն, Ավտորիտարիզմ
ՆպատակԲաշշար ալ-Ասադի հրաժարական, ժողովրդական բարեփոխումների անցկացում, քաղաքացիական իրավունքների ընդարձակում, արտակարգ դրության չեղարկում, արաբների ու քրդերի հավասար իրավունքներ
ՄեթոդՑույց, վանդալիզմ, դասլքություն բանակից ու ոստիկանությունից
Կարգավիճակավարտված
Հակամարտող կողմեր
Ղեկավարներ
Ձեռբակալություններ, և այլն
Զոհված՝ 1800-2100 սպանված
Վիրավորված՝ հազարավոր
Ձեռբակալված՝ 12,617
Զոհված՝ 400-500 սպանված

Քաղաքացիական ցույցերը Սիրիայում` սոցիալական հակամարտության նախնական փուլը Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունում (2011 թվականի հունվար — հուլիս):

Սիրիայում առաջին խաղաղ ցույցերը սկսվեցին 2011 թվականի հունվար-փետրվար ամիսներին ինչպես Արաբական գարնան շարժում: Ցուցարարները դեմ արտահայտվեցին կաշառակերությանը և մարդու իրավունքների խախտմանը Բաշշար ալ-Ասադ կառավարության կողմից:

Չնայած կառավարության փորձերին ճնշել ցույցերը, շուտով հայտնի դարձավ, որ իրավիճակը դուրս է գալիս հսկողությունից, և ցուցարարների դեմ դուրս եկան կանոնավոր զորքերը: Ցուցարարները և ԶԼՄ-ները սիրիական կառավարությանը մեղադրում էին վարձկանների օգտագործման մեջ, ովքեր ծեծում և գնդակահարում էին ցույցի մասնակիցներին: Թեև սիրիական կառավարությունը ժխտում էր նրանց գոյությունը, ավելի ուշ այն հաստատեց ՄԱԿ-ը:[4]:

Կառավարության բռնի գործողությունները հանգեցրեցին մասշտաբային դասալքությունների բանակից և նոր ընդդիմադիր ջոկատների առաջացմանը՝ հակամարտությունը քաղաքացիական անհնազանդությունից վերաճեց զինված ապստամբության: 2011 թվականի հուլիսի 29-ին ստեղծվեց ընդդիմական Սիրիայի ազատ բանակը, ինչից հետո հակամարտությունը վերաճեց քաղաքացիական պատերազմի:

Հունվար—փետրվար 2011` ցույցերի սկսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին հակակառավարական ելույթները Սիրիայում սկսվեցին 2011 թվականի հունվարի 26-ին և կրում էին մեծ չափով պատահական բնույթ: Հետո Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցում առաջացան նոր խումբ «Սիրիական հեղափոխություն-2011» անվանմամբ, որի հիմնական նպատակն էր անցկացնել «Զայրույթի օր» Սիրիայի խոշոր քաղաքներում ընդդեմ երկրի նախագահ Բաշշար ալ-Ասադի: Քաղաքական ֆլեշմոբի անցկացման առաջին օրը ընտրվեց չորեքշաբթի` փետրվարի 4-ը: Սակայն նշանակված օրը և ժամին այն այդպես էլ չկայացավ: Առաջին վարկածով դրա պատճառը դարձավ տեղատարափը, իսկ ուրիշ վարկածով սիրիական իրավապահ մարմինների օպերատիվ գործողությունները[5]: Ցույցը Դամասկոսում անցկացվեց միայն փետրվարի 17-ին, սակայն ցույցը արագ ցրվեց ոստիկանության կողմից:

Մարտ 2011` առաջին բախումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակակառավարական ցույց Հոմս քաղաքում

Անկարգությունները Դամասկոսում և Հալեպում վերսկսվեցին մարտի 15-ին: Առաջին մասշտաբային ցույցերը սկսվեցին Դառաա քաղաքում, որը հայտնի դարձավ ինչպես «հեղափոխության օրրան»[6]: Ցույցերի պատճառ դարձավ 15 մարդու ձերբակալությունը և խոշտանգումները, ձերբակալված դեռ մարտի 6-ին հակակառավարական գրաֆիտիի համար[7][8][9]: Սկսվեցին բախումները ոստիկանության ու ցուցարարների միջև: Մարտի 18-ին ուրբաթօրյա աղոթքից հետո ցույցի դուրս եկան հազարավոր մարդիկ, մի քանի մարդ սպանվեց: Մարտի 20-ին ամբոխը այրեց Բաաս կուսակցության գրասենյակը և ուրիշ հասարակական շենքեր: Անվտանգության ուժերը կրակ բացեցին ամբոխի վրա: Արդյունքում Դառաաում երկօրյա բախումների ընթացքում սպանվեց 15 մարդ[10]:

Փոքր ելույթներ անցկացվեցին նաև երկրի ուրիշ շրջաններում: Ցուցարարները պահանջում էին քաղբանտարկյալների ազատ արձակում, արտակարգ դրության չեղարկում, ինչը ձգվում էր 48 տարի:[11]: Մարտի 18-ին կայացավ մասշտաբային ցույցեր Բանիաս, Դամասկոս, Ալ-Հասաքա, Դառաա, Դեր Զոր և Համա քաղաքներում: Ոստիկանությունը պատասխանեց արցունքաբեր գազով, Ջրցաններով և ցուցարարների կոտորածներով: Ամենաքիչը 6 մարդ սպանվեց, շատերը ստացան վնասվածքներ[12].

Մարտի 25-ին ուրբաթօրյա աղոթքից հետո, ամբողջ երկրում անցկացվեցին մասշտաբային բողոքի ցույցեր[10]: Միայն Դառաա քաղաքում փողոց դուրս եկան ավելի քան 100 հազ. մարդ[13]. ամենաքիչը 20 ցուցարարներ սպանվեցին: Ցույցերը անցկացվեցին և ուրիշ սիրիական քաղաքներում, ինչպիսիք են` Հոմս, Համա, Բանիաս, Ջասիմ, Հալեպ, Դամասկոս և Լաթակիա: Սպանվածների թիվը ընդհանուր առմամբ կազմել է ավելի քան 70 մարդ:[14].

Ցուցարարները Դամասկոսի հարավային արվարձանում, 2011 թվականի ապրիլի 8

Ճնշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սիրիական ՕՄՕՆ-ը Դամասկոսում

Մինչև ապստամբությունը Սիրիայի կառավարությունը անցկացրեց մասշտաբային ձերբակալություններ քաղաքացիական ակտիվիստների և իրավապաշտպանների նկատմամբ, որոնց Ասադի կառավարությունը հայտարարեց նրանց «ահաբեկիչներ»: Ձերբակալվեցին քաղաքական ընդդիմության առաջնորդներ՝ Հասսան ալ-Նաջարը[15], Աբբաս Աբբասը[16] և Ադնան Մուստաֆան[17]:

Մասշտաբային ցույցերի սկսումից հետո կառավարությունը կազմակերպեց ձերբակալությունների արշավ: Իրավապաշտպան խմբերի հաղորդմամբ ձերբակալվեց են տասնյակ հազարավոր մարդիկ: Ընդունվեց օրենք, ըստ որի ոստիկանությանը և ցանկացած 18 հատուկ ծառայություններին թույլատրվում էր ձերբակալել կասկածյալին ութ ժամվա ընթացքում առանց թույլատվության: Ձերբակալության ենթարկվեցին հիմնականում երկու խմբի մարդիկ՝ քաղաքական ակտիվիստները և տղամարդիկ քաղաքում առաջացնելով ամենամեծ կասկածները իշխանության կողմից[18]: Ձերբակալվածներից շատերը ենթարկվեցին կտտանքների, ծեծի և դաժան վերաբերմունքի: Human Rights Watch-ի տվյալներով 2012 թվականի հուլիսի 3-ի դրությամբ գործել է սիրիական հատուկ ծառայությունների առնվազն 27 կտտանքային կենտրոններ[19].

Նախագահ Ասադը հայտարարեց ընդդիմությանը իսլամական ահաբեկիչներ, իսկ իրեն ներկայացրեց որպես աշխարհիկ կառավարման երաշխավոր[20]: Ապրիլի սկզբին անվտանգության խոշոր ուժերը ուղղվեցին վրանային քաղաքի՝ Լաթակիայի վրա: Մի քանի քաղաքներում ստեղծվեցին բլոկպոստեր ցույցերը կանխելու նպատակով: Չնայած ճնշմանը մասշտաբային ցույցերը մեկ ամսվա ընթացքում շարունակվեցին Դառաա, Բանիաս, Ալ-Կամիշլի, Հոմս, Դումա և Հառասթա քաղաքներում[21]:

Զիջումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդդիմության ցույցը Բանիաս քաղաքում

Մարտի ու ապրիլի ընթացքում սիրիական կառավարությունը հույս ուներ թուլացնել ընդվզումը առաջարկելով քաղաքական զիջումների և բարեփոխումների շարք: Կրճատվեց զինակոչը[22] և հրաժարական տվեց Դառաա մարզի մարզպետը[23]: Կառավարությունը խոստացավ ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին, նվազեցնել հարկերը, բարձրացնել բյուջետային ոլորտի աշխատողների աշխատավարձերը, ապահովել ավելի շատ մամուլի ազատություն, ինչպես նաև բարձրացնել զբաղվածության մակարդակը[24]: Թվարկված խոստումներից իրականացվեց ընդամենը մի քանիսը[25]:

Կառավարությունը ղեկավարվելով կրոնական ալավիների կողմից գնաց որոշակի զիջումների սուննիների՝ ովքեր մեծամասնություն էին կազմում Սիրիայի բնակչության մեջ և ազգային որոշ փոքրամասնությունների նկատմամբ: Այդպես չեղարկվեցին աշխատանքային վայրում ուսուցիչների ավանդական մուսուլմանական նիկաբ կրելու արգելքը: Փակվեց երկրում միակ խաղատունը[26]: Կառավարությունը նաև քաղաքացիություն տվեց նախքինում «օտարերկրացի» անունը ստացած սիրիական քրդերի[27]:

Ցուցարարների գլխավոր պահանջներից մեկը արտակարգ դրության չեղարկում, որը Սիրիայում գործում էր գրեթե 50 տարի: Արտակարգ դրության մասին օրենքը կառավարությանը հնարավորություն էր տալիս կամայական ձերբակալությունների և քաղաքական ընդդիմության արգելում: 2011 թվականի ապրիլի 21-ին, մի քանի շաբաթ տևաց բանավեճից հետո Բաշշար Ասադը ստորագրեց հրամանագիրը, ըստ որի չեղարկվում էր արտակարգ դրությունը[28]: Այնուամենայնիվ հակակառավարական ցույցերը շարունակվում էին, քանի որ ակտիվիստները համարում էին բարենորոգումները շատ մշուշոտ[29]:

Ռազմական գործողություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապրիլ 2011[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցույցերի շարունակման հետևանքով սիրիական կառավարությունը այն ճնշելու նպատակով սկսեց օգտագործել կանոնավոր բանակը, որը դարձավ նոր փուլ էսկալացիայի հակամարտությունում: Ապրիլի 25-ին բանակը պաշարեց Դառաա քաղաքը, որը հանդիսանում էր ապստամբության կենտրոնը: Զինվորները գնդակահարում էին ցուցարարներին և խուզարկում էին ապստամբների տները. ձերբակալվեցին հարյուրավորները[30][31]. Впервые против демонстрантов были задействованы танки и снайперы[30]: Հատուկ ծառայությունները անջատում էին բնակելի թաղամասերում ջուրը, էլեկտրաէներգիան և հեռախոսային գծերը, ինչպես նաև վերցնում էին ալյուր և այլ սննդամթերքներ: Բախումները բանակի և ցուցարարների միջև, որի մի մասը այդ ժամանակ զինված էր հանգեցրեց հարյուրավոր մարդկանց մահվան[31][32]: Մինչև մայիսի 5-ը ցույցերի մեծամասնությունը ճնշվեց և բանակը դուրս բերվեց քաղաքից, բացառություն փոքր կայազորի:

Մայիս 2011[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իրադարձությունները նման են Դառաայի իրադարձություններին նույնը տեղի ունեցավ Բանիասում, Հոմսում, Թելլ Քալահում, Լաթաքիայում և ուրիշ քաղաքներում:[33]. Насилие над населением городов продолжалось и после окончания активных действий[34]: Ըստ սիրիայի մարդու իրավունքների կազմակերպության, մայիսի վերջին սպանվածների թիվը գերազանցել է 1000 մարդը[35].

Հունիս — հուլիս 2011[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

սիրիական ընդդիմության դրոշը

Սակայն ընդդիմական ուժերը դարձել էին ավելի կազմակերպված և լավ զինված[36]: Ընդդիմության առաջին զինված ելույթը տեղի ունեցավ 2011 թվականի հունիսի 4-ին Ջիսր ալ-Շուղուր քաղաքում, Իդլիբի մարզում թուրք-սիրիական սահմանի մոտ: Ապստամբները հրկիզեցին անվտանգության վարչությունը, երբ կրակ բացեցին թաղման արարողության վրա: Դրա հետևանքով զոհվեցին անվտանգության ծառայության ութ աշխատակից, ինչից հետո ապստամբները գրավեցին շենքը և վերցրեցին շենքում գտնվող զենքերը: Բախումները ցուցարարների ու անվտանգության ուժերի միջև շարունակվեցին հետագա օրերին: Դրանից հետո անվտանգության ծառայության որոշ սպաներ անցան ապստամբների կողմը, որպես գաղտնի ոստիկանության աշխատակիցներ կրակ բացեցին զինվարների վրա, ովքեր հրաժարվում էին կրակել խաղաղ բնակիչներին: Հունիսի 6-ին սուննիական ոստիկանությունը և զինվոր-փախստականները դարան սարքեցին դեպի քաղաք շարժվող անվտանգության ուժերի շարասյունում: Վախենալով բանակի վրեժխնդրությունից ոստիկանության անդամները և փախստականները ինչպես նաև մոտ 10 հազ. քաղաքի բնակիչներ վազեցին թուրքայի սահմանի երկայնքով:[10].

Հունիսի և հուլիսին ցույցերը շարունակվեցին այն պատճառով, որ կառավարական զորքերը ընդլայնեցին իրենց գործողությունները, կրակ բացելով ցուցարարների վրա և օգտագործելով տանկեր ցուցարարների դեմ: Հունիսի սկզբին պաշարման ենթարկվեցին Ռաստան և Թելլ-Բիսա քաղաքները, ինչպես նաև Մաարրաթ ալ-Նումանքաղաքը[37]: Հունիսի 30-ին մասսայական ցույցեր բռնկվեցին Հալեպում՝ Սիրիայի ամենամեծ քաղաքը[38]: Հուլիսի 3-ին բանակը օգտագործեց տանկ Համայում, նրանից հետո, երբ քաղաքում տեղի ունեցավ մասսայական ցույց ընդդեմ Բաշշար ալ-Ասադի[39]:

Հուլիսի 29-ին սիրիական բանակից դասալքված սպայերի խումբ հայտարարեցին Սիրիական ազատ բանակի ստեղծման մասին: Բանակը կազմված է ապստամների կողմը անցած սիրիական բանակի զինծառայողներից: Բանակի գլխավոր նպատակը Բաշշար ալ-Ասադին իշխանությունից հեռացումն էր:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ The Kurdish Democratic Union Party
  2. ↑ Bashar al-Assad's inner circle // BBC, 30.07.2012
  3. ↑ Syria: feared militia kills up to 21 people as protests continue // The Daily Telegraph, 27.03.2011
  4. ↑ Обнародован новый доклад о ситуации с правами человека в Сирии // Центр новостей ООН, 15.08.2012
  5. ↑ Пользователи Facebook готовят новую революцию — в Сирии // информагентство «Балтинфо» от 27 февраля 2011
  6. ↑ «Mid-East unrest: Syrian protests in Damascus and Aleppo». BBC. 15 March 2011. Վերցված է 15 March 2013-ին.
  7. ↑ Fahim, Kareem; Saad, Hwaida (9 February 2013). «A Faceless Teenage Refugee Who Helped Ignite Syria's War». The New York Times.
  8. ↑ Droz-Vincent, Philippe (Winter 2014). «"State of Barbary" (Take Two): From the Arab Spring to the Return of Violence in Syria». Middle East Journal. Middle East Institute. 68 (1) – via HighBeam Research. {{cite journal}}: Unknown parameter |subscription= ignored (|url-access= suggested) (օգնություն)
  9. ↑ Middle East unrest: Silence broken in Syria By Lina Sinjab BBC News 19 March 2011 | http://www.bbc.com/news/world-middle-east-12794882
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Holliday, Joseph (December 2011). «The Struggle for Syria in 2011» (PDF). Institute for the Study of War.
  11. ↑ «Officers Fire on Crowd as Syrian Protests Grow». The New York Times. 20 March 2011. Վերցված է 7 September 2012-ին.
  12. ↑ Iddon, Paul (30 July). «A recap of the Syrian crisis to date». Digital Journal. Վերցված է 3 August 2012-ին.
  13. ↑ Palmer, Will. «Now That We Have Tasted Hope (Excerpt)». McSweeney's. «Demonstrations in Daraa that day reportedly swelled to more than 100,000 people.»
  14. ↑ Slackman, Michael (25 March 2011). «Syrian Troops Open Fire on Protesters in Several Cities». New York Times. Վերցված է 28 January 2013-ին.
  15. ↑ «Arrest of leader of the Islamic Democratic movement in Syria». Elaph. Վերցված է 12 February 2011-ին.
  16. ↑ «Jailed prominent Syrian opposition for seven and a half years» (Arabic). free-syria.com. Արխիվացված է օրիգինալից 11 May 2011-ին. Վերցված է 12 February 2011-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ «Syrian authorities detain national identity Adnan Mustafa Abu Ammar» (Arabic). free-syria.com. Արխիվացված է օրիգինալից 11 May 2011-ին. Վերցված է 12 February 2011-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  18. ↑ «Syrian Arrests Are Said to Have Snared Tens of Thousands». The New York Times. 27 June 2012. Վերցված է 2 August 2012-ին.
  19. ↑ «Syria: Torture Centers Revealed». Human Rights Watch. 3 July 2012. Վերցված է 2 August 2012-ին.
  20. ↑ «Opposition: 127 dead as Syrian forces target civilians». CNN. 7 April 2012. Վերցված է 23 September 2012-ին.
  21. ↑ Oweis, Khaled (22 April 2011). «Almost 90 dead in Syria's bloodiest day of unrest». Reuters. Վերցված է 22 April 2011-ին.
  22. ↑ «Syrian mourners call for revolt, forces fire tear gas». Reuters. 19 March 2011. Վերցված է 19 March 2011-ին.
  23. ↑ «President al-Assad Issues Decree on Discharging Governor of Daraa from His Post». Syrian Arab News Agency. 24 March 2011. Վերցված է 22 February 2012-ին.
  24. ↑ «In Syrian flashpoint town, more deaths reported». CNN. 25 March 2011. Վերցված է 25 March 2011-ին.
  25. ↑ al-Hatem, Fadwa (31 May 2011). «Syrians are tired of Assad's 'reforms'». The Guardian. London. Վերցված է 2013-06-08-ին.
  26. ↑ «Syria lifts niqab ban, shuts casino, in nod to Sunnis». Reuters. 6 April 2011.
  27. ↑ «Stateless Kurds in Syria granted citizenship». CNN. 7 April 2011. Վերցված է 13 November 2011-ին.
  28. ↑ Oweis, Khaled Yacoub; Karouny, Mariam; al-Khalidi, Suleiman; Aboudi, Sami (21 April 2011). «Syria's Assad ends state of emergency». Reuters. Beirut, Amman, Cairo. Վերցված է 21 April 2011-ին.
  29. ↑ Stack, Liam (1 April 2011). «Syrian Protesters Clash With Security Forces». The New York Times. Վերցված է 20 September 2012-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 Shadid, Anthony (25 April 2011). «Syria Escalates Crackdown as Tanks Go to Restive City». The New York Times. Վերցված է 26 April 2011-ին.
  31. ↑ 31,0 31,1 «Five dead in 'Day of Defiance'». Վերցված է 6 May 2011-ին.
  32. ↑ «Civilian killings in Syrian demonstrations rises to 800». Jerusalemn Post. 5 July 2011. Վերցված է 11 April 2012-ին.
  33. ↑ «Syrian army tanks 'moving towards Hama'». BBC News. 5 May 2011. Վերցված է 20 January 2012-ին.
  34. ↑ «Shallow grave yields several bodies in Syrian city marked by unrest». CNN. 16 May 2011. Վերցված է 17 May 2011-ին.
  35. ↑ «Syria death toll 'surpasses 1,000'». Al Jazeera. 24 May 2011.
  36. ↑ Dagher, Sam (6 July 2012). «In Paris, Diplomats Cheer Syria General's Defection». The Wall Street Journal. Վերցված է 7 July 2012-ին.
  37. ↑ «Syrian forces take over northwestern town of Maaret al-Numan». Haaretz. 17 June 2011.
  38. ↑ «Syria unrest: Protests in Aleppo as troops comb border». BBC News. 30 June 2011. Վերցված է 20 January 2012-ին.
  39. ↑ «Syria: 'Hundreds of thousands' join anti-Assad protests». BBC. 1 July 2011. Վերցված է 3 August 2011-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Harutyun_Papikyan/Քաղաքացիական_բողոքները_Սիրիայում_(2011)&oldid=7019527» էջից