ویکی‌داده:مقدمه
ویکی‌داده یک پایگاه دادهٔ ثانویهٔ آزاد، مشارکتی و چندزبانه، جهت جمع‌آوری داده‌های ساخت‌یافته برای کمک به ویکی‌پدیا، انبار ویکی‌مدیا، و دیگر ویکی‌های جنبش ویکی‌مدیا و همهٔ افراد بشر است.
این به چه معناست؟
بیایید نگاهی دقیق‌تر به گفتهٔ آغازین بیندازیم:
- آزاد: اطلاعات ویکی‌داده تحت پروانه Creative Commons Public Domain Dedication 1.0 منتشر می‌شوند که امکان بازنشر این داده‌ها را در بسیاری از حالات مختلف می‌دهد. می‌توانید داده‌ها از کپی‌برداری کنید، آن‌ها را تغییر دهید یا توزیع کنید و یا حتی برای اهداف تجاری به کار ببرید؛ بدون اینکه نیازی به درخواست اجازه باشد.
- مشارکتی: اطلاعات در ویکی‌داده توسط کاربرانش، یعنی کسانی که پیرامون قوانین ایجاد محتوا و مدیریت داده‌ها در ویکی‌داده تصمیم می‌گیرند، افزوده و نگهداری می‌شوند. بعضی از اطلاعات هم توسط ربات‌ها وارد می‌شوند.
- چندزبانه: ویرایش، استفاده، مشاهده و بازنشر داده‌ها به‌صورت کاملاً چندزبانه انجام می‌شود. اطلاعات واردشده به هر زبانی که باشد، بلافاصله به همهٔ زبان‌های دیگر در دسترس خواهد بود. ویرایش به هر زبانی ممکن است و از آن استقبال می‌شود.
- پایگاه دادهٔ ثانویه: ویکی‌داده نه‌تنها اظهارنظرها، بلکه منابع آن‌ها و پیوند به دیگر پایگاه‌های داده را نیز ذخیره می‌کند. این نشان‌دهنده تنوع دانش موجود و پشتیبانی از اندیشهٔ اثبات‌پذیری است.
- جمع‌آوری داده‌های ساخت‌یافته: ویکی‌داده داده‌ها را به‌صورت ساخت‌یافته جمع‌آوری می‌کند که بازنشر آسان داده‌ها را توسط پروژه‌های ویکی‌مدیا و اشخاص ثالث ممکن می‌کند و به رایانه‌ها امکان پردازش و «فهمیدن» ساده‌تر آن‌ها را می‌دهد.
- یک پشتیبان برای پروژه‌های ویکی‌مدیا: ویکی‌داده با پیوندهای میان‌ویکی و جعبه‌های اطلاعاتی که ساده‌تر نگهداری و مدیریت شوند، به ویکی‌پدیا کمک می‌کند. ویکی‌داده از این طریق حجم کار در ویکی‌پدیا را کاهش می‌دهد و کافی است که یک زبان به‌روزرسانی را انجام دهد تا همه زبان‌ها خود به خود به‌روز شوند.
- همه افراد جهان: هر کسی می‌تواند از ویکی‌داده برای ساختن اپلیکیشن و سرویس استفاده کند.
ویکی‌داده چطور کار می‌کند؟
این مخزن انبار مرکزی برای داده‌هایی از ویکی‌های مختلف است که به این مخزن متصل می‌شوند و می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. با نگهداری داده‌ها به صورت پویا در ویکی‌داده دیگر نیازی به نگهداری آن در تک تک پروژه‌ها نیست. به عنوان مثال آمارها، تاریخ‌ها، مکان‌ها و سایر داده‌های مشترک در ویکی‌داده گرداوری می‌شود.
مخزن ویکی‌داده
مخزن ویکی‌داده دربردارندۀ آیتم‌هایی است که هر کدام می‌توانند یک برچسب و یک توضیح به‌همراه تعداد دلخواهی نام مستعار داشته باشند. آیتم‌ها به صورت اختصاصی با پیشوند Q و در ادامه یک عدد مشخص می‌شوند مثل Douglas Adams (Q42).
اظهار نظرها ویژگی‌های یک آیتم را توصیف می‌کنند و از خصوصیت و مقدار تشکیل شده‌اند. در ویکی‌داده خصوصیت‌ها با یک عدد دارای پیشوند P مشخص می‌شوند مثل educated at (P69).
برای یک شخص می‌توانید خصوصیتی را بیفزایید که مشخص کند در کجا تحصیل کرده است. برای ساختمان می‌توانید با یک خصوصیت موقعیت مکانی آن را از نظر طول و عرض جغرافیایی مشخص کنید. همچنین خصوصیت‌ها می‌توانند به پایگاه‌های داده بیرونی پیوند بدهند. پایگاه‌های داده خارجی مثل کتابخانه‌ها و بایگانی‌ها برای هر آیتم یک شناسه دارند. پیوندادهای ویژه آیتم‌ها را با محتواهای درون ویکی‌های مختلف مثل ویکی‌پدیا و ویکی‌کتاب مرتبط می‌کنند.
این اطلاعات به زبان‌های مختلف ارائه می‌شوند حتی اگر داده‌ها از زبان دیگری آورده شده باشد. هنگام دسترسی به این مقدارها، آنچه در ویکی‌های مختلف نشان داده می‌شود داده‌های بروزرسانی‌شده است.
| آیتم | خصوصیت | مقدار |
|---|---|---|
| Q42 | P69 | Q691283 |
| Douglas Adams | educated at | St John's College |
کار کردن با ویکی‌داده
برای استفاده از ویکی‌داده ابزارهای درونی و بیرونی بسیاری وجود دارد.
- کوئری ویکی‌داده و رزوناتور (استدلالگر) دو ابزار برای جست‌وجو در آیتم‌های ویکی‌داده هستند. در صفحهٔ ابزارها فهرستی از پروژه‌های خوب وجود دارد.
- شما می‌توانید با استفاده از رابط‌های کاربری مختلف همهٔ داده‌ها را به‌طور برنامه‌ریزی شده بازیابی کنید.
- ویکی‌های مختلف می‌توانند با استفاده از رابط کاربری لوآ اسکریبونتو به داده‌های صفحات خود دسترسی پیدا کنند.
از کجا باید شروع کرد؟
سیاحت‌های ویکی‌داده برای کاربران تازه‌وارد تدوین شده‌است تا کار با ویکی‌داده را یاد بگیرند.
چند پیوند که به شما برای شروع کمک می‌کنند:
- تنظیمات کاربری خود را تغییر دهید و بابل خود را برای زبان‌هایی که می‌دانید مشخص کنید.
- کمک برای برچسب‌ها و توضیحات گم‌شده
- کمک برای حل تعارض‌های میان‌ویکی و مقادیر غیرمجاز
- توسعهٔ یک آیتم به صورت تصادفی
- کمک در ترجمه
چگونه می‌توانم کمک کنم؟
برای آغاز کردن ویرایش‌ها. ویرایش کردن بهترین راه برای یاد گرفتن ساختار و مفهوم‌های ویکی‌داده است. آگاهیم که گروه‌های بسیار مختلفی خواهان همکاری با ویکی‌داده‌اند. پیش از آن حتما صفحات راهنما را با دقت بخوانید تا با نحوۀ عملکرد کنونی ویکی‌داده آشنا شوید. اگر سوالی دارید به قهوه‌خانه بروید یا از تیم توسعه بپرسید.