Wikipedia

Kazimierz Wiłkomirski

polski wiolonczelista, dyrygent, kompozytor

Kazimierz Wiłkomirski (ur. 1 września 1900 w Moskwie, zm. 7 marca 1995 w Warszawie)[1][2] – polski wiolonczelista, kompozytor, dyrygent i pedagog.

Kazimierz Wiłkomirski
Ilustracja
Kazimierz Wiłkomirski podczas III Międzynarodowego Konkursu Czajkowskiego (1966)
Data i miejsce urodzenia

1 września 1900
Moskwa

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

7 marca 1995
Warszawa

Instrumenty

wiolonczela

Gatunki

muzyka poważna, muzyka neoromantyczna, muzyka współczesna

Zawód

wiolonczelista, kompozytor, dyrygent, pedagog

Zespoły
Trio Wiłkomirskich
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Złoty Krzyż Zasługi Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinie Alfreda (1873–1950), skrzypka, dyrygenta, profesora Konserwatorium w Łodzi, i Anieli z domu Kułassowskiej (1880–1921). Brat Marii (1904–1995), pianistki i pedagoga, i Michała (1902–1988), skrzypka, wykładowcy na uniwersytetach w Chicago i Houston. Przyrodni brat Wandy, skrzypaczki i pedagoga, i Józefa (1926– 2020), dyrygenta, wiolonczelisty i kompozytora[1].

Edukacja edytuj

Mając 8 lat rozpoczął naukę gry na wiolonczeli u Michaiła Bukinika i po roku został jego uczniem w Konserwatorium Ludowym w Moskwie[1]. W latach 1911–1917 studiował w Konserwatorium Moskiewskim u Alfreda von Glehna[1][2] i Michaiła Ippolitowa-Iwanowa[1]. Prywatnie uczył się kompozycji u Bolesława Jaworskiego[1][3].

W latach 1919–1923 studiował w Konserwatorium w Warszawie u Romana Statkowskiego (kompozycję) i Emila Młynarskiego (dyrygenturę)[1][2], uzyskując dyplom z wyróżnieniem[4][5]. W 1934, jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej, uzupełniał studia dyrygenckie u Hermanna Scherchena w Szwajcarii[1][5].

Kariera edytuj

Jako 11-letni chłopiec zaczął uprawiać kameralistykę z bratem Michałem (skrzypce) i siostrą Marią (fortepian). Pierwszy koncert Tria Wiłkomirskich odbył się 1913 w Bogorodsku, w 1915 Trio debiutowało w Moskwie, a w 1919 w Warszawie[1]. W latach 1919–1921 był wiolonczelistą w orkiestrze Opery Warszawskiej[1], następnie w latach 1926–1934 pierwszym wiolonczelistą Filharmonii Warszawskiej, a od 1927 także jej dyrygentem[1][2].

W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie[5]. W latach 1939–1941 grał w orkiestrze Adama Dołżyckiego w kawiarni Lardellego. Uprawiał kameralistykę, występując m.in. w kawiarni Bolesława Woytowicza z kwartecie smyczkowym Eugenii Umińskiej (z Romanem Padlewskim i Henrykiem Trzonkiem) oraz kwartetem Ireny Dubiskiej (z Padlewskim i Mieczysławem Szaleskim)[1]. 21 maja 1943 jako członek Kwartetu Umińskiej uczestniczył w prawykonaniu II Kwartetu Smyczkowego Grażyny Bacewicz, w „Salonie Sztuki” Woytowicza przy Nowym Świecie 27 w Warszawie[6][4]. Jeszcze wcześniej w tym samym miejscu i składzie odbyło się prawykonanie II Kwartetu Padlewskiego[7]. Jako solista i kameralista wystąpił w około 500 koncertach[1].

Jako dyrygent Wiłkomirski zadebiutował 20 lutego 1927 koncertem w Filharmonii Warszawskiej, w programie którego znalazły się: uwertura-fantazja Romeo i Julia oraz Wariacje na temat rokoko Piotra Czajkowskiego, koncert fortepianowy Aleksandra Skriabina oraz Kaprys hiszpański Nikołaja Rimskiego-Korsakowa[1]. Poza Polską występował w Rumunii, Niemczech i na Łotwie, a po 1945 w Związku Radzieckim, Czechosłowacji, Niemczech, Bułgarii, Izraelu i na Kubie[1].

Jako dyrygent operowy wystąpił po raz pierwszy w marcu 1933 w Operze Warszawskiej (Borys Godunow Modesta Musorgskiego)[1]. W latach 1947–1949 był kierownikiem artystycznym, a następnie (do 1952) dyrygentem Opery i Filharmonii we Wrocławiu[2][6], w 1952–1954 kierownikiem artystycznym Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, a od stycznia 1953 kierownikiem Studia Operowego w Gdańsku, przekształconego wkrótce w Operę Bałtycką, w której w latach 1955–1957 działał jako dyrygent[2][5]. W 1957 wrócił do Opery Wrocławskiej jako dyrygent (do wiosny 1960), kierownik artystyczny (do grudnia 1960) i ponownie dyrygent (do 1963)[1][2]. Występował także w teatrach zagranicznych, m.in. w Bratysławie, Budapeszcie, Dreźnie, Klużu-Napoce, Schwerinie[1].

Był jurorem wielu międzynarodowych konkursów muzycznych, m.in. w Pradze, Moskwie, Budapeszcie, Monachium. W 1974 przewodniczył jury ogólnopolskiego konkursu dyrygenckiego w Katowicach[1][6]. Po raz ostatni wystąpił jako wiolonczelista 1983 w Sopocie, a jako dyrygent 1986 we Wrocławiu[8].

Działalność pedagogiczna edytuj

 
Kazimierz Wiłkomirski (przed 1952)
 
Grób Kazimierza Wiłkomirskiego na cmentarzu Powązkowskim

W latach 1917–1919 uczył w szkole muzycznej w Batumi na Kaukazie[1][4]. Następnie w latach 1921–1925 uczył w szkole Towarzystwa Muzycznego w Kaliszu gry na wiolonczeli, zasad muzyki i harmonii, a w latach 1925–1929 prowadził klasę wiolonczeli i klasę kameralistyki[1]. Uczył także przedmiotów teoretycznych w Konserwatorium Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi[1][6].

W 1929 przeniósł się do Warszawy, gdzie do 1934 uczył w prywatnej szkole muzycznej im. Mieczysława Karłowicza (chór, orkiestra, klasa kameralistyki), a od 1932 prowadził także klasę wiolonczeli i zespołów kameralnych w Państwowym Konserwatorium Muzycznym[1]. W latach 1934–1939 był dyrektorem i profesorem w Polskim Konserwatorium Muzycznym Macierzy Szkolnej w Gdańsku[2][4].

Po wojnie poświęcił się głównie pracy pedagogicznej. Był rektorem i profesorem PWSM w Łodzi (1945–1947)[9], wykładał w PWSM we Wrocławiu (1948–1952 i 1958–1964), w PWSM w Poznaniu (1950–1951) i w PWSM w Sopocie (1952–1957)[1][6]. Od października 1963 wykładał w PWSM w Warszawie[2][6], gdzie 1966 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego[1], a po przejściu na emeryturę (w 1970) kontynuował pracę pedagogiczną do 1981[1][4].

Prowadził wiolonczelowe kursy mistrzowskie w Łańcucie (1975–1984), Baden-Baden (1982) i w Hochschule für Musik w Hanowerze (1983)[1][6]. Oprócz klas wiolonczelowych prowadził w Łodzi i we Wrocławiu klasę dyrygentury, w Gdańsku i Warszawie klasę muzyki kameralnej, w Warszawie także orkiestrę studencką. Jego uczniami są m.in. wiolonczeliści G. Banaś, Cecylia Barczyk, Roman Suchecki, Jerzy Węsławski, Marian Wasiółka, Monika Szczudłowska, Bożena Zaborowska oraz dyrygenci – Jan Krenz, Józef Wiłkomirski i Antoni Wicherek[1].

Dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy, 4 lutego 1923 ożenił się z Marią Bronisławą z domu Fryde (zm. 1963), z którą miał córkę Anielę po mężu Wojciechowską (1924–2014), plastyczkę-scenografa. Od 22 grudnia 1974 jego żoną była Teresa z Lisiców (1922–2014).

Zmarł w Warszawie. Pochowany wraz z drugą żoną na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 2-2-10)[10].

Ordery i odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

  • Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1964, 1967, 1980)

Spuścizna edytuj

Zapisał się w historii muzyki polskiej XX w. jako wybitny wiolonczelista, kameralista, dyrygent, pedagog, kompozytor, pisarz i organizator życia muzycznego. Obok repertuaru klasycznego wprowadzał na estradę utwory kompozytorów współczesnych, m.in. koncerty wiolonczelowe Jana Adama Maklakiewicza i Arthura Honeggera, utwory Igora Strawinskiego, Siergieja Prokofjewa, Eugeniusz Morawskiego, Karola Szymanowskiego. Po wojnie umieszczał w programach m.in. kompozycje Mieczysława Karłowicza, Ludomira Różyckiego, Emila Młynarskiego, opery Władysława Żeleńskiego i Ignacego Jana Paderewskiego[8].

Dla kameralistyki polskiej zasłużył się jako twórca i lider Tria Wiłkomirskich. Twórczość kompozytorska Wiłkomirskiego nie wykracza poza styl neoromantyczny, a jej uwieńczeniem jest Symfonia koncertująca (1950) i Kantata o św. Jacku (1957)[8].

Upamiętnienie edytuj

Kazimierz Wiłkomirski jest patronem Towarzystwa Muzycznego w Starych Babicach pod Warszawą, a także Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Elblągu. Jego imieniem nazwano też ulice w Gdańsku i Kępnie[4][6].

Od 1991 co dwa lata odbywa się w Poznaniu Młodzieżowy Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Kazimierza Wiłkomirskiego[8][6]. Jego organizatorami są Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia nr 2 im. Tadeusza Szeligowskiego oraz władze miasta[4][6]. Od 1994 w cyklu czteroletnim organizowany jest przez Operę i Filharmonię Podlaską Ogólnopolski Konkurs Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego w Białymstoku[16].

W 1993 nakładem lubelskiego wydawnictwa Polihymnia ukazała się książka Kingi Strzeleckiej Życie pięknem było – rzecz o Kazimierzu Wiłkomirskim ISBN 83-7270-015-X, a w 2002 – praca zbiorowa pod redakcją Janusza Krassowskiego, wydana w zeszytach naukowych przez Akademię Muzyczną w Gdańsku, zatytułowana Gdańskie lata Kazimierza Wiłkomirskiego ISSN 0239-5444[4][17].

Ważniejsze kompozycje edytuj

(na podstawie materiałów źródłowych[3][6])

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Mrygoń 2012 ↓, s. 199.
  2. ↑ a b c d e f g h i Chodkowski 1995 ↓, s. 958.
  3. ↑ a b Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Polskie Centrum Informacji Muzycznej [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Operomania.hg.pl [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-16)]. (pol.).
  5. ↑ a b c d Kazimierz Wiłkomirski. [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-27)]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Kazimierz Wiłkomirski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2018-03-26] [zarchiwizowane z adresu].
  7. ↑ Małgorzata Gąsiorowska, Bacewicz, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999, s. 135, ISBN 978-83-224-0547-5.
  8. ↑ a b c d Mrygoń 2012 ↓, s. 200.
  9. ↑ Historia. [w:] Akademia Muzyczna w Łodzi [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-29)]. (pol.).
  10. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ WIŁKOMIRSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  11. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  12. ↑ M.P. z 1955 r. nr 23, poz. 334 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej i w pracy zawodowej”.
  13. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  14. ↑ Uznanie dla twórców kultury [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
  15. ↑ M.P. z 1955 r. nr 104, poz. 1411 - Uchwała Rady Państwa z dnia 25 marca 1955 r. nr 0/431 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  16. ↑ VI Ogólnopolski Konkurs Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego. [w:] Opera i Filharmonia Podlaska [on-line]. 2016. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-27)]. (pol.).
  17. ↑ Nukat – Wiłkomirski, Kazimierz (1900-1995). [w:] Nukat [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Adam Mrygoń: Wiłkomirski Kazimierz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 199-200. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
  • Kazimierz Wiłkomirski 1900–1995. [w:] PWM Kompozytorzy [on-line]. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-26)]. (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Wiłkomirski&oldid=73221731”