Wikipedysta:IMnext/brudnopis2

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Wojna domowa w Jemenie toczy się od 2015 między siłami lojalnymi wobec Abd Rabbuha Mansura Hadiego a niejednolitą zbrojną opozycją. Ugrupowaniami opozycyjnymi są: Huti, Al-Ka’ida Półwyspu Arabskiego, Państwo Islamskie, oraz lokalne milicje. Hadi wspierany jest militarnie od niemal samego początku konfliktu przez międzynarodową koalicję pod przywództwem Arabii Saudyjskiej.

Wojna domowa w Jemenie
Ilustracja
Mapa Jemenu pokazująca terytorium aktualnie zajęte przez poszczególnych uczestników konfliktu. Obszar kontrolowany przez siły rządowe Jemenu zaznaczono barwą czerwoną, ruch Huti – zieloną, Al-Ka’ida Półwyspu Arabskiego – jasno szarą, tzw. Państwo Islamskie – ciemno szarą, Południową Rade Tymczasową – oliwkową, niezależne lokalne ugrupowania – niebieską.
Czas

od 2015

Terytorium

Jemen, Arabia Saudyjska (na pograniczu z Jemenem)

Strony konfliktu
Siły rządowe lojalne wobec Abdrabuha Hadiego

Wsparcie militarne:

Wsparcie niemilitarne:

 Ruch Huti

Wsparcie militarne:

Wsparcie niemilitarne:

Al-Ka’ida Półwyspu Arabskiego

Państwo Islamskie

Dowódcy
Abd Rabbuh Mansur Hadi

Arabia Saudyjska Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud
Stany Zjednoczone Donald Trump

 Huti

Ali Chamenei
Katar Tamim ibn Hamad Al Sani
Ali Abd Allah Salih † (do 2017)

Al-Ka’ida

  • Qasim al-Raymi
  • Nasir al-Wuhayshi (do czerwca 2015)

Państwo Islamskie

  • Abu Bilal al-Harbi
Siły
35 tys. żołnierzy oraz członków milicji

Nieustalone siły wojsk zagranicznych, które zaangażowano

 150-200 tys. członków Huti

Al-Ka’ida Półwyspu Arabskiego: 6-8 tys. bojowników

Państwo Islamskie: 300 bojowników

Przyczyny[edytuj | edytuj kod]

Mapa przedstawiająca podział plemienny oraz wyznaniowy Jemenu. Nazwy plemion pisane są czerwonymi napisami. Barwą zieloną oznaczono obszary gdzie dominuje szyizm, a żółtą sunnizm. Tereny bezludne nie mają oznaczenia kolorystycznego

Wojna domowa w Jemenie wybuchła na skutek wielu różnych czynników, głównie o charakterze religijnym i plemiennym. Współczesna Republika Jemenu powstała w 1990 roku w wyniku zjednoczenia Jemeńskiej Republiki Arabskiej (północ) oraz Ludowo-Demokratycznej Republiki Jemenu (LDR) (południe). Obie części są podzielone pod względem religijnym. Większość mieszkańców północy jest zajdytami (wyznanie szyickie), a południa sunnitami. Ponadto podział wyznaniowy nakłada się zróżnicowanie plemienne.

Mimo złączenia w ramach jednego organizmu państwowego tendencje separatystyczne były silne. Zaledwie po kilku latach, w 1994, wybuchła wojna domowa wywołana przez zwolenników niepodległości północy, ponieśli oni jednak porażkę a Jemen pozostał zjednoczony. Niemniej kraj nadal borykał się ze słabością skutkującą znaczną niestabilnością wewnętrzną. Od 1998 na południu trwała rebelia ekstremistów islamskich, a ponadto od 2004 na północy toczyła się rebelia szyickich Hutich. Ruch Huti zrzeszający kilka szyickich plemion od początku swych działań wskazywał chęć uzyskania autonomii dla północnego regionu, z powodu ich dyskryminacji przez rządzących sunnitów[3]. W ciągu pierwszej dekady XXI wieku spory przybierały i traciły na sile, czego przykładem jest zawarcie licznych porozumień pokojowych pomiędzy Huti a władzami centralnymi Jemenu reprezentowanymi przez prezydenta Abdullaha Saliha[4]. Obecna wojna domowa jest bezpośrednią kontynuacją obu tych konfliktów.

 Osobny artykuł: Rebelia szyitów w Jemenie.
 Osobny artykuł: Rebelia islamska w Jemenie.

W styczniu 2011 roku doszło w Jemenie do masowych protestów na fali Arabskiej Wiosny, w wyniku których 25 lutego 2012 r. ówczesny prezydent Ali Abd Allah Salih, który rządził krajem od jego zjednoczenia w 1990 r., przekazał stanowisko szefa państwa nowo wybranemu prezydentowi Abdowi Rabbuhowi Mansurowi Hadiemu. W wyborach prezydenckich brał udział tylko jeden kandydat i zostały one zbojkotowane przez Huti oraz plemiona na południu kraju. Równolegle ze sporem o prezydenturę ponownie zaostrzył się konflikt pomiędzy szyickimi Huti a sunnickimi plemionami.

22 września 2014 r. po kilkutygodniowych protestach społecznych, których jedną z przyczyn było obniżenie dotacji do paliwa, Huti wykorzystując osłabienie władz centralnych pokonali armię jemeńską i zajęli stolicę Sanę. W wyniku negocjacji dotychczasowy rząd podał się do dymisji, a rebelianci uzyskali znacznie większy wpływ na politykę państwa[5].

 Osobny artykuł: Rewolucja w Jemenie.

Powiązania zagraniczne[edytuj | edytuj kod]

Jednym z aspektów wojny domowej w Jemenie jest regionalna rywalizacja sunnickiej Arabii Saudyjskiej z szyickim Iranem. Obie strony popierają przeciwne sobie frakcje: Arabia Saudyjska sunnickiego prezydenta Hadiego a Iran szyickich Huti[6]. Konflikt bywa czasami określany jako wojna zastępcza tych dwóch regionalnych mocarstw[7].

Przebieg[edytuj | edytuj kod]

Początek konfliktu[edytuj | edytuj kod]

20 stycznia 2015 Huti po krótkiej walce zajęli pałac prezydencki, siedzibę szefa rządu oraz lokalne media[8]. Prezydent Abdrabbuh Mansur Hadi został objęty aresztem domowym. Ogłosił on wówczas ustąpienie ze stanowiska[9]. Jednocześnie Huti ogłosili rozwiązanie parlamentu i zapowiedzieli utworzenia kolegialnego organu mającego wykonywać funkcje prezydenta, co też uczynili 6 lutego 2015 roku proklamując Najwyższy Komitet Rewolucyjny[4]. Najwyższy Komitet Rewolucyjny nie został uznany na arenie międzynarodowej[10]. Nie kontrolował on całości terenu Jemenu. 20 lutego 2015 Hadi po miesiącu uwiezienia z uciekł z aresztu domowego do Adenu gdzie posiadał znaczne poparcie. Następnie w telewizyjnym orędziu oświadczył, że pozostaje jedynym legalnym prezydentem Jemenu, gdyż do swojej wcześniejszej rezygnacji został bezprawnie zmuszony wbrew swej woli[11][12][13].

19 marca 2015 roku na lotnisku w Adenie doszło do potyczki stronników Hadiego z oddziałami wojskowymi nie uznający jego władzy. Bezpośrednią przyczyną walki było niezaakceptowanie prezydenckiej decyzji Hadiego z 3 marca 2015 o zdymisjonowaniu generała Abdul-Hafez al-Saqqafa, będącego zwolennikiem Huti oraz dowodzącym oddziałami sił specjalnych stworzonych w celu walki z rebelią islamską[14][15]. Starcie wygrały siły lojalne wobec Hadiego.

20 marca 2015 Państwo Islamskie przeprowadziło krwawe zamachy terrorystyczne na meczety w Sanie. W odpowiedzi na te wydarzenie przywódca Huti, Muhammad Ali al-Husi, ogłosił mobilizacje swych oddziałów do walki przeciwko islamskim radykałom. Zarzucił także dla Hadiego wspieranie organizacji terrorystycznych. Rozpoczęli tym samym kontynuacje swej ekspansji terytorialnej w kierunku zachodnim i południowym.

Interwencja koalicji państw arabskich[edytuj | edytuj kod]

26 marca 2015 koalicja składająca się z dziewięciu państw arabskich (tj. Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratamów Arabskich, Kuwejtu, Bahrajnu, Kataru, Maroko i Jordanii) pod nieformalnym przywództwem Arabii Saudyjskiej rozpoczęła interwencję wojskową skierowaną przeciwko Huti[16]. We wspólnym oświadczeniu wydanym przez członków Rady Współpracy Zatoki Perskiej (oprócz Omanu) poinformowano że zdecydowano się na interwencję przeciwko rebelii Huti w Jemenie na wniosek uznawanego przez te kraje prezydenta Hadiego[17]. W ciągu pierwszych kilku godzin operacji, siły powietrzne koalicji przejęły kontrolę nad całą przestrzenią powietrzną Jemenu. Rozpoczęto również naloty mające na celu zahamowanie znacznie postępującej wówczas ekspansji rebeliantów Huti w kierunku terenów kontrolowanych przez Hadiego w południowym Jemenie[18]. Stany Zjednoczone, Oman, Egipt, Pakistan oraz Sudan udzieliły wsparcia dyplomatycznego i logistycznego, nie angażując się bezpośrednio w walkę[19]. Iran wyraził sprzeciw wobec prowadzonych nalotów i wezwał do natychmiastowego ich zaprzestania[20].

Al-Jazeera poinformowała, że Muhammad Ali al-Husi, dowódca Huti mianowany w lutym 2015 roku przewodniczącym Rady Rewolucyjnej, został ranny w wyniku nalotów koalicji w Sanie w pierwszą noc kampanii[21].

5 czerwca 2017 r. koalicja państw arabskich wykluczyła ze swojego grona Katar[22]. Był to jeden z elementów sporu dyplomatycznego w czasie którego Arabia Saudyjska, Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie, a następnie Jemen, Malediwy i Libia wycofały swoich ambasadorów z Kataru oraz zerwały z nim stosunki dyplomatyczne, a także zamknęły dla jego obywateli wszystkie granice (w tym powietrzne). Państwa te zarzuciły Katarowi destabilizacje regionu blisko-wschodniego m.in. poprzez wspieranie organizacji terrorystycznych, w tym jemeńskich Huti[23][24]. Władze Kataru odparły te zarzuty, informując że sam bojkot jest oparty jest na kłamliwych przesłankach[25].

Walki w południowych prowincjach[edytuj | edytuj kod]

Walki o Aden[edytuj | edytuj kod]

Aden jest drugim co do wielkości pod względem liczby mieszkańców miastem w Jemenie. Znajduje się w nim również największy w kraju port morski. W marcu 2015 roku milicje i jednostki wojskowe, wierne dla prezydenta Hadiego, w Adenie były rozproszone co ułatwiło postęp dla Huti. Musieli oni walczyć na pięciu różnych frontach[26]. Port lotniczy Aden zawiesił wszystkie loty[27]. Walki rozpoczęły się 25 marca 2015 r., żołnierze popierające byłego prezydenta Ali Abd Allah Saliha przejęli międzynarodowe lotnisko, doszło również do starć w bazach wojskowych[28]. Hadi z powodu pogarszającej się sytuacji prawdopodobnie opuścił Aden łodzią. Następnego dnia był już w stolicy Arabii Saudyjskiej, Rijadzie, gdzie spotkał się z następcą tronu księciem Muhammadem ibn Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’udem, ministrem obrony Arabii Saudyjskiej[29]. W ciągu następnych dni Huti wraz z sojusznikami otoczyli Aden i weszli do miasta pomimo silnego oporu ze strony sił prorządowych oraz uzbrojonych mieszkańców[30][31]. Wkrótce wsparcia dla obrońców udzieliła Egipska Marynarka Wojenna, dokonując ostrzału z okrętów na morzu, a także lotnictwo koalicji[32]. Bezpośrednie działania zmierzające ku zajęciu centrum miasta rozpoczęli 29 marca. 2 kwietnia kompleks budynków służących jako tymczasowa siedziba prezydenta została zajęta przez rebeliantów[33]. Walki trwały nadal. Państwa Zatoki udzieliły szkolenia dla jemeńskich sił specjalnych oraz dostarczyły okrętem Arabii Saudyjskiej zaopatrzenie, w tym również pomoc dla cywilów[34]. Aden został całkowicie odbity z rąk Huti 21 lipca 2015 roku po kilku miesiącach walk[35]. Wyparto również Huti ze zdecydowanie większości muhafazy Aden[36]. Po zakończeniu walk pomoc humanitarną udzielili m.in.: ONZ, Arabia Saudyjska oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie[37][38]. Oprócz tego ZEA wysłały specjalistów, aby dokonali koniecznych napraw terminalu pasażerskiego oraz wieży kontroli lotów poważnie zniszczonego lotniska w Adenie[39].

17 października 2015 roku do Adenu przybyły wojska Sudanu, w liczbie 10 tysięcy żołnierzy, aby wesprzeć koalicję[40][41].

W styczniu 2016 r. rozpoczęły się starcia z Al-ka’idą oraz Państwem Islamskim kontrolującymi część dzielnic Adenu[42].

Na początku sierpnia 2019 Południowa Rada Tymczasowa wspierana przez ZEA przejęła kontrolę nad miastem, po kilku tygodniach walk[43]. Utraciła ją jednak jeszcze tego samego miesiąca – 28 sierpnia siły lojalne wobec Hadiego wspierane przez Saudów ogłosiły odzyskanie całkowitej kontrolę nad Adenem[44].

5 listopada 2019 w Rijadzie, stolicy Arabii Saudyjskiej, zawarto porozumienie między opozycją z Południowej Rady Tymczasowej a prezydentem Hadim, na mocy którego milicje podległe Radzie wycofają się z miasta, oraz po rozwiązaniu włączą się do sił prezydenckich[45].

Walki w pozostałych częściach południa[edytuj | edytuj kod]

9 oraz 12 października 2016 r. bojownicy Huti wystrzelili rakiety przeciw okrętowe w stronę, znajdującego się na wodach międzynarodowych, amerykańskiego niszczyciela rakietowego USS Mason[46][47]. Żaden z wystrzelonych przez rebeliantów pocisków nie trafił w okręt. W odwecie 13 października USA zniszczyły trzy nadbrzeżne stacje radarowe na terytorium Jemenu[48]. 15 października 2016 r. ta sama jednostka została ponownie zaatakowana przez członków Huti. Atak podobnie jak poprzednie został odparty przez załogę okrętu[49].

27 kwietnia 2017 gubernator muhafazy Aden Aidarus al-Zoubaidi został usunięty ze stanowiska przez prezydenta Hadiego, z powodu spiskowania z władzami ZEA. 11 maja tego samego roku przy wparciu Emiratów Arabskich były gubernator powołał Południową Rade Tymczasową, jako podmiot sprawujący najwyższa władzę w Jemenie[50]. Prezydent Hadi uznał ją za nielegalną. Rada zadeklarowała kontynuacje walki z radykałami islamskimi, oraz siłom lojalnym wobec Hadiego, zapowiedziała także referendum w sprawie ponownego podziału kraju[51][50].

16 grudnia 2017 r. siły rządowe, całkowicie wyparły Huti ze wszystkich większych ośrodków miejskich w muhafazie Szabwa.

W pierwszej połowie 2018 r. Zjednoczone Emiraty Arabskie przejęły kontrolę nad Sokotrą, poprzez umocowanie u władzy lojalnych ugrupowań silnie zależnych od ZEA. Wcześniej władzę nad muhafazą sprawował rząd jemeński, który ZEA równocześnie wspierają w walkach w pozostałej części kraju w ramach koalicji arabskiej. W przeszłości Zjednoczone Emiraty Arabskie poczyniły szereg inwestycji infrastrukturalnych na wyspie, jak m.in. budowa lotniska i szpitali[52]. Sokotra ma znaczenie strategiczne ze względu na morskie szlaki handlowe przebiegające w jej pobliżu.

Walki w północnych prowincjach[edytuj | edytuj kod]

Demonstracja uliczna Huti przeciwko nalotom Arabii Saudyjskiej i jej koalicjantów. Fotografia z września 2015, Sana

22 marca 2015 Huti wkroczyli do Ta'izz, trzeciego co do wielkości miasta kraju. Szybko przejęły kluczowe punkty w mieście, napotykając niewielki opór[53].

31 marca 2015 Huti przejęli kontrolę nad strategicznie położonymi bazami wojskowymi nad cieśnina Bab al-Mandab przez którą przepływa znaczna część światowego handlu morskiego[54][55].

Rebelianci z Huti w wyniku ciężkich walk 24 marca 2015 zajęli budynki administracji publicznej w mieście Ad-Dali. Zostały jednak one szybko wyparte przez oddziały rządowe[56]. Walki o miejscowość były kontynuowane do końca maja 2015, kiedy została ona utrzymana w posiadaniu przez lojalistów prezydenta Hadiego[57].

5 maja 2015 doszło do ataku moździerzowego przeprowadzanego przez Huti na miasto Nadżran znajdujące się w Arabii Saudyjskiej. Był to pierwszy atak w trakcie wojny na obiekty w Królestwie Saudów, z czasem zostanie przeprowadzona ich ponad setka[58]. Celami są zwykle obiekty infrastruktury przemysłowej związanej z przetwórstwem ropy naftowej, porty i lotniska, a także bazy wojskowe i zabudowa mieszkalna[59][60]. Do ich przeprowadzenia Huti wykorzystują uzbrojone bezzałogowe statki powietrzne (tzw. drony), wyrzutnie rakietowe (głównie poradzieckie SCUD), a także moździerze[61][58].

8 października 2016 r. lotnictwo Arabii Saudyjskiej dokonały ataku w Sanie na uroczystość pogrzebową ojca ministra spraw wewnętrznych Dżalala al-Rawiszana – członka rządu Huti. W efekcie kilkaset osób zostało rannych i zabitych[62].

1 października 2017 r. Huti zestrzelili, na północ od Sany, amerykańskiego drona MQ-9 Reaper[63]. Jeszcze jesienią 2017 na granicę saudyjsko-jemeńską przybył oddział amerykańskich komandosów. Głównym jego zadaniem było zniszczenie wyrzutni rakietowych Hutich[64]. 16 października 2017 r. Stany Zjednoczone swoje przeprowadziły pierwsze naloty w Jemenie, celem był obóz treningowy ISIS w muhfazie Al-Bajda. W chwili ataku w obozie znajdowało się około 50 bojowników[65].

2 grudnia 2017 r. Ali Abd Allah Salih w telewizyjnym wystąpieniu oznajmił swoją otwartość na rozmowy pokojowe z koalicją państw arabskich, pod warunkami zaprzestania przez nią ataków na Jemen i zakończenia blokady kraju[66]. Słowa Saliha wywołały sprzeciw Huti, którzy starli się w Sanie z rebeliantami lojalnymi wobec byłego prezydenta[67]. 3 grudnia Huti przejęli władzę nad większością Sany, ich działania zostały jednak spowolnione przez nocne naloty koalicji. Rano 4 grudnia, Huti otoczyli miejsce zamieszkania Saliha, wkrótce tego samego dnia został on przez nich zamordowany podczas próby ucieczki z miasta uzbrojonym konwojem[68].

Bitwa o Al-Hudajde[edytuj | edytuj kod]

17 maja Amnesty International poinformowała, że walki w północno-zachodniej części kraju spowodowały ucieczkę ok. 100 tys. osób z największego miasta tego regionu Al-Hudajdy, liczącego ponad 400 tys. mieszkańców[69]. Jest to miasto portowe istotne w gospodarce całego kraju, w tym dostaw pomocy humanitarnej[70]. Na początku czerwca rozpoczęły się ciężkie starcia w odległości 10 km od tego miasta. 10 czerwca ogłoszono ewakuację Organizacji Narodów Zjednoczonych z Al-Hudajdy, spowodowaną poważnym zagrożeniem bezpieczeństwa dla jej personelu, wynikającym z intensywnych walk mających miejsce już na obszarze miasta[71].

13 grudnia 2018 pod auspicjami ONZ zostało zawarte w Szwecji „porozumienie sztokholmskie”. Huti oraz uznawane na arenie międzynarodowej władze Jemenu, zgodziły się w nim na zawieszenie broni i wycofanie swoich sił z Al-Hudajdy[70][72]. Uzgodnione porozumienie nie jest w pełni przestrzegane przez każdą ze stron (stan na 3 marca 2019)[73].

Sytuacja humanitarna[edytuj | edytuj kod]

Zniszczony budynek mieszkalny w południowej dzielnicy Sany. Fotografia z czerwca 2015 r.

Według ONZ od początku konfliktu w marcu 2015 do grudnia 2017 w wyniku zginęło od 9 do 13 tys. osób, w tym ponad 5 tys. cywilów. Ponadto 21 milionów osób wymagało pomocy lekarskiej[74][75][76].

W lutym 2017 roku UNICEF poinformował, że 3,3 mln mieszkańców Jemenu jest niedożywionych. Spośród tej grupy 2,1 mln stanowią dzieci, w tym 460 tys. poniżej piątego roku życia, których stan zdrowia zagraża życiu[77]. W 2018 ONZ opublikował nowe dane, stwierdzające że 13 milionów Jemeńczyków (ponad 40% populacji) cierpi z powodu głodu[78]. Ponadto w latach do końca 2018 ok. 50 tys. ludzi zmarło z powodu skrajnego niedożywienia[79].

W październiku 2016 roku rozpoczęła się epidemia cholery. Według danych z 16 lipca 2017 r. liczba zarażonych wyniosła ponad 120 tys., spośród których zmarło ponad 1,7 tys. osób[80][81].

 Osobny artykuł: Epidemia cholery w Jemenie.

W szpitalach oraz innych jednostkach opieki zdrowotnej brakuje miejsc, leków oraz wykwalifikowanej kadry medycznej. Problemem są przerwy w dostawie prądu. Część placówek korzysta wówczas z generatorów prądu, dostarczonych m.in. przez Czerwony Półksiężyc. Często jednak brakuje również paliwa do generatorów prądotwórczych, przez co energii elektrycznej nie można wykorzystać wcale[82].

Podejrzenia o popełnienie zbrodni wojennych padają wobec obu stron konfliktu. Mają one charakter medialny, a nie prawny. Najwięcej ofiar cywilnych przypisuje się koalicji arabskiej pod dowództwem Arabii Saudyjskiej. UNHCR oszacował w 2016 r., że około 60% z ponad 3,5 tysiąca cywilów zginęło w wyniku nalotów właśnie koalicji[83]. Przykładem czynów mogących być określone jako zbrodnie wojenne, jest bombardowanie obiektów w stolicy Sanie oraz miast Sada i Hadżdża.

Huti na zajętych przez siebie terenach, w sposób mogący być uznany za bezprawny, konfiskuje dobra materialne cywili, aby pozyskać środki finansowe na prowadzenie działań wojennych[84].

Migracja[edytuj | edytuj kod]

Konflikt w Jemenie zmusił ponad 3 miliony osób do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania[85].

We wrześniu 2016 r. było 181 tys. uchodźców. Większość z nich uciekła do sąsiedniego Omanu (51 tys.), Arabii Saudyjskiej (40 tys.), Dżibuti (36 tys.), Somalii (34 tys.), Etiopii (13 tys.) oraz Sudanu (7 tys.)[86].

Ewakuacja obywateli zagranicznych[edytuj | edytuj kod]

Arabia Saudyjska pomogła w ewakuacji personelu ONZ z Adenu do Dżuddy 28 marca 2015 r.[87] Dzień później, 29 marca, Jemen opuściło 500 obywateli Pakistanu[88]

31 marca rosyjski statek ewakuował z Adenu dyplomatów z tamtejszego konsulatu, 20 innych obywateli rosyjskich, a także obywateli Ukrainy, Białorusi, Uzbekistanu, Egiptu, Jordanii i Libii. Wśród nich było 10 dzieci[89].

3 kwietnia 2015 r. władze Indii uruchomiły tymczasowe połączenie lotnicze z Sany do nieobjętej wojną Dżibuti. W sumie Indie ewakuowały 4640 swoich obywateli, oraz 960 osób z 41 innych państw[90][91]. Stany Zjednoczone poleciły swoim obywatelom korzystać z pomocy oferowanej przez Indie[92].

3 kwietnia 2015 r. Rosja przewiozła dwoma samolotami 150 osób (w tym 20 obywateli Polski)[93].

Chińska fregata rakietowa, 4 kwietnia 2015 r., ewakuowała 225 cudzoziemców z Adenu do portu w Dżibuti. Wśród nich były 4 osoby polskiego obywatelstwa[94].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Saudi ‘Decisive Storm’ waged to save Yemen [online], english.alarabiya.net [dostęp 2019-01-04] (ang.).
  2. ↑ Balistyczny atak w Jemenie. Iran przyznaje się do „rakietowego” wsparcia rebeliantów [online], 7 listopada 2016 [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-10].
  3. ↑ Jemen: jest porozumienie między rebeliantami a prezydentem?, „TVN24.pl” [dostęp 2016-10-12].
  4. ↑ a b JSK Internet, NOTATKA BBN: Sytuacja w Jemenie, „Biuro Bezpieczeństwa Narodowego” [dostęp 2016-10-25].
  5. ↑ Yemenis are shocked by Houthis’ quick capture of Sana’a, „Middle East Eye” [dostęp 2016-10-14].
  6. ↑ Wojna o wpływy. Konflikt Saudów i Iranu [ANALIZA], „PolskieRadio.pl” [dostęp 2016-10-13].
  7. ↑ Magdalena El Ghamari, Jemen wciąż w ogniu. „Zastępcza wojna” Arabii Saudyjskiej i Iranu [online], defence24.pl, 30 stycznia 2016 [dostęp 2019-01-05].
  8. ↑ Held hostage, „The Economist”, 24 stycznia 2015, ISSN 0013-0613 [dostęp 2016-10-14].
  9. ↑ Agence France-Presse, Yemen's president retracts resignation after escape from house arrest, „The Guardian”, 24 lutego 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-01-29] (ang.).
  10. ↑ USA proponują rząd jedności. Rebelianci muszą się wycofać, „TVN24.pl” [dostęp 2016-10-14].
  11. ↑ Hakim Almasmari and Jason Hanna CNN, Yemen’s deposed president flees house arrest [online], CNN [dostęp 2016-10-14].
  12. ↑ Yemen’s ousted president Hadi calls for Houthis to quit capital – World | The Star Online [online] [dostęp 2016-10-14].
  13. ↑ Agence France-Presse, Yemen's president retracts resignation after escape from house arrest, „The Guardian”, 24 lutego 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-01-29] (ang.).
  14. ↑ European Union to support Yemen Central Security Forceswebsite website onlinetreatments for hiv/aids humanitarian aid organizations hiv aids statisticschlamydia test kits click early signs of chlamydiateen pregnancy link how much for a abortionbest spyware app crossbordercapital.com phone spy free appwhy do women cheat on their husbands ironsharpdev.com husbands who cheatreasons why women cheat link what makes a husband cheati told my husband i cheated on him i cheated on my husband and never told him i cheated on my husband should i tell himhotel sex story debonair malayalam pdf sex stories sex education storywalgreens coupons online walgreens coupon deals walgreens prints coupon- Yemen Post English Newspaper Online [online], www.yemenpost.net [dostęp 2016-10-29].
  15. ↑ Clashes force closure of Yemen’s Aden airport, „USA TODAY” [dostęp 2016-10-29].
  16. ↑ Grupa Wirtualna Polska, Jemen w cieniu Syrii. Interwencja zbrojna Arabii Saudyjskiej z wielką geopolityczną rozgrywką w tle, „wiadomosci.wp.pl”, 13 października 2015 [dostęp 2016-10-18] (pol.).
  17. ↑ Saudi and Arab allies bomb Houthi positions in Yemen [online], www.aljazeera.com [dostęp 2016-10-14].
  18. ↑ Kareem Shaheen Saeed Kamali Dehghan in London, Gulf states consider Yemen ground offensive to halt Houthi rebel advance, „The Guardian”, 26 marca 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2016-10-14] (ang.).
  19. ↑ Kareem Shaheen Saeed Kamali Dehghan in London, Gulf states consider Yemen ground offensive to halt Houthi rebel advance, „The Guardian”, 26 marca 2015, ISSN 0261-3077 [dostęp 2016-10-18] (ang.).
  20. ↑ Saudis’ Operation Decisive Storm in Yemen a 'dangerous step,' Iran warns – The Globe and Mail [online], 26 marca 2015 [dostęp 2016-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2015-03-26].
  21. ↑ Saudis launch air campaign to defend Yemen government [online] [dostęp 2016-10-14].
  22. ↑ Qatar row: Saudi and Egypt among countries to cut Doha links, „BBC News”, 5 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-08] (ang.).
  23. ↑ Qatar diplomatic crisis: What you need to know, „BBC News”, 6 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-08] (ang.).
  24. ↑ Dr David Roberts, Qatar row: What’s caused the fall-out between Gulf neighbours?, „BBC News”, 5 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-08] (ang.).
  25. ↑ Katar coraz bardziej izolowany. Do bojkotu dołączają się kolejne państwa, „gazetapl” [dostęp 2017-06-12] (pol.).
  26. ↑ Yemen’s Houthis close in on Aden, „The Daily Star Newspaper – Lebanon”, 25 marca 2015 [dostęp 2016-10-25].
  27. ↑ Yémen. Fermeture de l’aéroport d’Aden pour des raisons de sécurité (source aéropotuaire), „L’Orient-Le Jour”, 25 marca 2015 [dostęp 2016-10-25].
  28. ↑ Sami Aboudi, Allies of Yemen Houthis seize Aden airport, close in on president, „Reuters UK” [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  29. ↑ Spotkanie z szefem MON Arabii Saudyjskiej [online], marzec 2015.
  30. ↑ Yemen Houthi forces gain first foothold on Arabian Sea: residents, „Reuters”, 27 marca 2017 [dostęp 2016-10-25].
  31. ↑ Saudi-led airstrikes intensify in Yemen as possible coalition land attack looms, „The Washington Post” [dostęp 2016-10-25].
  32. ↑ Clashes continue in Yemen’s Aden as Saudis vow to push on with airstrikes, „Middle East Eye” [dostęp 2016-10-25].
  33. ↑ Yemen crisis: Rebels storm presidential palace in Aden, „BBC News”, 3 kwietnia 2015 [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  34. ↑ Yemen’s foreign minister: Aden troops were Gulf-trained locals, „Reuters”, 4 maja 2016 [dostęp 2016-10-25].
  35. ↑ http://rudaw.net/english/middleeast/230720152 [online], rudaw.net [dostęp 2016-10-25].
  36. ↑ Michael Stephens, Yemen war: Does capture of air base mark a turning point?, „BBC News”, 4 sierpnia 2015 [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  37. ↑ Saudi Arabia-led troops in ‘limited’ first Yemen deployment, „http://www.hindustantimes.com/”, 4 maja 2015 [dostęp 2016-10-25].
  38. ↑ Medical aid boat docks in Yemen’s Aden, „Business Insider” [dostęp 2016-10-25].
  39. ↑ AFP, Yemen’s Aden airport reopens, „Emirates 24|7” [dostęp 2016-11-12] (ang.).
  40. ↑ Saudi Arabia confirms arrival of Sudanese troops to Yemen – Sudan Tribune: Plural news and views on Sudan [online], www.sudantribune.com [dostęp 2016-10-25].
  41. ↑ Sudan to send 10,000 troops to join Arab forces in Yemen: report – Sudan Tribune: Plural news and views on Sudan, „www.sudantribune.com” [dostęp 2016-10-25].
  42. ↑ Yemen army commander shot dead in Aden, „The Daily Star Newspaper – Lebanon”, 22 lutego 2016 [dostęp 2016-10-25].
  43. ↑ Sarah El Sirgany and Ivana Kottasová CNN, Yemen separatists say they've seized the key port of Aden [online], CNN [dostęp 2020-01-31].
  44. ↑ "Państwo powróciło do Adenu" [online], TVN24, 29 sierpnia 2019 [dostęp 2020-01-31] (pol.).
  45. ↑ Rząd Jemenu wrócił do kraju [online], TVN24, 18 listopada 2019 [dostęp 2020-01-31] (pol.).
  46. ↑ RMF FM., Atak na amerykański niszczyciel. Pentagon: Ktokolwiek stał za tym, zrobił to „na własne ryzyko” [online] [dostęp 2016-10-14].
  47. ↑ Kolejny atak na amerykański niszczyciel rakietowy USS Mason, „Nowa Strategia” [dostęp 2016-11-05].
  48. ↑ Odwet USA po ataku na niszczyciel u wybrzeży Jemenu, „WPROST.pl”, 13 października 2016 [dostęp 2016-10-14] (pol.).
  49. ↑ Kolejny atak rakietowy na amerykański okręt wojenny, „WPROST.pl”, 16 października 2016 [dostęp 2016-10-16] (pol.).
  50. ↑ a b The New Arab, Banished Aden governor forms independent "South Yemen" council [online], alaraby, 11 maja 2017 [dostęp 2020-01-31] (ang.).
  51. ↑ Maher Farrukh, Threat Update [online], Critical Threats, 2 listopada 2019 [dostęp 2020-01-31] (ang.).
  52. ↑ The island paradise Socotra has been dragged into Yemen's civil war [online], The Independent, 9 maja 2018 [dostęp 2019-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-01] (ang.).
  53. ↑ Yemen’s Power Struggle Escalates As Houthis Seize Strategic City, „The Huffington Post”, 22 marca 2015 [dostęp 2016-10-14].
  54. ↑ Baza nad strategiczną cieśniną w rękach Hutich, „TVN24.pl” [dostęp 2016-10-25].
  55. ↑ Yemen’s Houthi rebels move on strategic Gulf waterway | The National [online] [dostęp 2016-10-14].
  56. ↑ Hadi forces check Houthi push towards Yemen’s Aden, „Reuters”, 24 marca 2017 [dostęp 2016-10-14].
  57. ↑ Yemen’s pro-government forces retake city from Shite rebels [online], NorthJersey.com, 26 maja 2015 [dostęp 2016-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-06].
  58. ↑ a b Timeline of Houthi Attacks on Saudi Arabia [online], The United States Institute of Peace, 16 września 2019 [dostęp 2020-01-30] (ang.).
  59. ↑ Reporter NR, Yemen: Airstrike hits gas station in Sana'a, killing four [online], www.shiitenews.org [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  60. ↑ Karol Kaźmierczak, Południowojemeńscy separatyści zerwali współpracę z oficjalnymi władzami Jemenu » Kresy [online], Kresy, 2 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-30] (pol.).
  61. ↑ Arabia Saudyjska: rebelianci z Jemenu wystrzelili pocisk w kierunku Mekki, „Onet Wiadomości”, 28 października 2016 [dostęp 2016-10-29] (pol.).
  62. ↑ Nalot na pogrzeb w Jemenie, jest wiele ofiar śmiertelnych, „wiadomosci.dziennik.pl” [dostęp 2016-10-14].
  63. ↑ Ryan Browne, US drone shot down in Yemen [online], 2 października 2017 [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  64. ↑ Helene Cooper, Thomas Gibbons-Neff, Eric Schmitt, Army Special Forces Secretly Help Saudis Combat Threat From Yemen Rebels, „The New York Times”, 3 maja 2018, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  65. ↑ Zachary Cohen, First US airstrike targeting ISIS in Yemen kills dozens, Barbara Starr, 17 października 2017 [dostęp 2018-10-05].
  66. ↑ Violence escalates in Sanaa as Saleh loyalists battle Houthis, „AMN – Al-Masdar News | المصدر نيوز”, 2 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-06] (ang.).
  67. ↑ Saudi-led alliance welcomes Yemen offer, „BBC News”, 3 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-06] (ang.).
  68. ↑ Ali Abdullah Saleh, Yemen's former leader, killed in Sanaa [online], BBC News, 4 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-06] (ang.).
  69. ↑ Reporter NR, Yemenis flee Hudaydah en masse as fighting nears: Amnesty [online], www.shiitenews.org [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  70. ↑ a b Sukces rozmów pokojowych pod Sztokholmem. Czy to początek końca wojny w Jemenie? [online], wyborcza.pl [dostęp 2019-03-03] (pol.).
  71. ↑ U.N. Withdraws From Yemeni Port City Amid Fears Of Devastating Attack [online], NPR.org [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  72. ↑ Truce breakthrough in Yemen talks, „BBC News”, 13 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-05] (ang.).
  73. ↑ British FM says Yemen peace process 'could be dead within weeks' [online], France 24, 3 marca 2019 [dostęp 2019-03-03] (ang.).
  74. ↑ Małgorzata Gorol, Państwo Islamskie zaznacza swoją obecność w Jemenie. "Jesteśmy spragnieni krwi" [online], wiadomosci.wp.pl, 28 kwietnia 2015 [dostęp 2019-01-04] (pol.).
  75. ↑ Saudi-led air strike 'hits Yemen market', „BBC News”, 1 listopada 2017 [dostęp 2019-01-04] (ang.).
  76. ↑ „Ludzie giną, a nikt nie zadaje pytań”. Ponad 7 tys. ofiar zapomnianego konfliktu, „TVN24.pl” [dostęp 2016-11-07].
  77. ↑ Czerwony Krzyż ostrzega: w Jemenie kończą się rezerwy żywności, „TVN24.pl” [dostęp 2017-03-05].
  78. ↑ On brink of 'worst famine in 100 years' [online], BBC News [dostęp 2019-02-07] (ang.).
  79. ↑ Associated Press, 50,000 children in Yemen have died of starvation and disease so far this year, monitoring group says [online], chicagotribune.com [dostęp 2019-01-04] (ang.).
  80. ↑ Cholera death toll in Yemen doubles in two weeks | Yemen News | Al Jazeera [online], www.aljazeera.com [dostęp 2019-01-05].
  81. ↑ English, WHO EMRO | Cholera cases in Yemen | Outbreaks | Surveillance, forecasting and response [online], www.emro.who.int [dostęp 2017-07-22] (ang.).
  82. ↑ Alex EmmonsAlex Emmons2016-08-25T18:37:44+00:00, The Death Toll in Yemen Is So High the Red Cross Has Started Donating Morgues to Hospitals [online], The Intercept [dostęp 2016-10-13].
  83. ↑ Giną cywile. Większość w wyniku nalotów koalicji, „TVN24.pl” [dostęp 2016-10-14].
  84. ↑ Yemeni People Suffer as the World Turns its Back – Fanack Chronicle [online], chronicle.fanack.com [dostęp 2016-10-14].
  85. ↑ More than 3 million displaced in Yemen – joint UN agency report, „Addressing Large Movements of Refugees and Migrants”, 22 sierpnia 2016 [dostęp 2016-10-13].
  86. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), UNHCR Yemen, „UNHCR Yemen” [dostęp 2016-10-13].
  87. ↑ Diplomats and U.N. staff flee Yemen as Houthis target Aden, „Reuters”, 28 marca 2017 [dostęp 2016-10-13].
  88. ↑ Jibran Ahmad, Pakistan evacuates hundreds during pause in Yemen strikes – Saudi official, „Reuters India” [dostęp 2016-10-13] (ang.).
  89. ↑ Rosjanie próbowali ewakuować dyplomatów. Myśliwce im nie pozwoliły, „TVN24.pl” [dostęp 2016-10-13].
  90. ↑ Ewakuacja prowadzona przez Indie [online], 3 kwietnia 2015.
  91. ↑ Hari Kumar, India Concludes Evacuation of Its Citizens From Yemen, „The New York Times”, 10 kwietnia 2015, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-10-13].
  92. ↑ U.S. Gov’t to Americans Trapped in Yemen: Call India, „Washington Free Beacon” [dostęp 2016-10-13].
  93. ↑ Redakcja Radia ZET, Jemen: MSZ ewakuuje 24 Polaków. W Jemenie trwają działania wojenne [online], Jemen: MSZ ewakuuje 24 Polaków. W Jemenie trwają działania wojenne – Wiadomości [dostęp 2016-10-13].
  94. ↑ Polacy ewakuowani z Jemenu są już w kraju, „Newsweek.pl”, 4 kwietnia 2015 [dostęp 2016-10-13] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:IMnext/brudnopis2&oldid=58844381”