Zapatero, Annan ve Erdoğan, Medeniyetler İttifakı'nın temelini attı, ama...

Medeniyetler İttifakı, Türk dış politikası açısından yeni bir perspektif. Türkiye'nin geleneksel "Batılı ülke" algılamasını bir anlamda tersine çeviriyor ve Türkiye, tarihinde ilk kez global bir oluşumun önderliğini üstleniyor. Ancak bu girişimin, geleceği açısından sorunları da var...

12/11/2006 (697 defa okundu)

ALİ BALCI (Arşivi)

İttifaka dahil olma nedenleri
28 Şubat sürecinin bir sonucu olarak "çatışmacı olmayan ve konsensüs arayıcı" bir duruş benimseyen AKP'nin bu konumu dış politikaya da yansıdı ve Medeniyetler İttifakı gibi barışçıl bir girişimi sahiplenmesine neden oldu. AKP'nin 28 Şubat öncesindeki İslamcı hareketlerin anti-Batıcı ve Ortodoks İslamı savunan tutumunu terk etmesi ve bu durumun bir sonucu olarak Batı dünyası ile ittifak kurabilecek bir algılamaya sahip olması da ikinci neden olarak gösterilebilir.
Medeniyetler arasında olası ittifakta Türkiye'nin köprü rolü üstleneceğini savunan AKP dış politika danışmanı Ahmet Davutoğlu ve AKP milletvekili ve Devlet Bakanı Mehmet Aydın, Ankara'nın böylesi bir girişme dahil olmasında etkin bir rol üstlendi. Son olarak Avrupa Birliği süreci de Türkiye'yi girişime katılmaya iten nedenler arasında sayılabilir. Zira AKP liderleri Türkiye'nin üstleneceği böylesi bir misyonun ülkenin AB'ye girmesini kolaylaştıracağına inanıyor.

Genel değerlendirme
Medeniyetler İttifakı, Türk dış politikası açısından yeni bir perspektif. Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren Batı'ya dönük bir politika izleyen ve İslam ülkelerine mesafeli duran Ankara, bu girişime dahil olarak bir anlamda İslam dünyasının sözcülüğünü üstlenmiş oldu. Bu tavır Türkiye'nin Batılı değil İslami bir ülke olduğunu deklare etmek anlamına geldiğinden, bu girişim geleneksel "Batılı ülke" algılamasını bir anlamda tersine çeviriyor. İkincisi, Türkiye, tarihinde ilk kez global bir oluşumun önderliğini üstlendi. Ankara, Bağdat Paktı ve Karadeniz Ekonomik İşbirliği gibi bölgesel oluşumlara önderlik etse de, daha önce hiçbir uluslararası oluşumda öncü rol üstlenmemişti.
Öte yandan, girişim geleceği açısından bazı tehditlerle karşı karşıya. İlk olarak, girişimin ortak başkanları olan Türkiye ve İspanya'nın Medeniyetler İttifakı'ndan farklı beklentileri var. İspanya inisiyatif aracılığıyla global terörizmin engellenmesine çalışırken, Türkiye AB üyeliği örneğinde olduğu gibi uluslararası arenada prestijini artırmak dolayısıyla girişimden stratejik bir kazanç sağlamayı daha fazla öne çıkarıyor. İkincisi ise, girişimin ABD gibi küresel güçler tarafından manipüle edilme olasılığıdır. Nitekim 14 Şubat 2006'da ABD Dışişleri Bakanı, Medeniyetler İttifakı'nın Washington'un Ortadoğu ile ilgili politikaları ile uyumlu olmasını umut ettiğini belirtti.
Bu pratik sorunların yanı sıra Medeniyetler İttifakı girişimi medeniyet ifadesinden tam olarak neyin kastedildiğinin belli olmaması, ittifak kavramının daha çok askeri bir anlam ihtiva etmesi, girişimin İslam ve Hıristiyan dünyaya odaklanarak Yahudilik, Budizm ve Konfüçyizm başta olma üzere diğer medeniyetleri ikinci planda bırakması gibi sorunlarla da karşı karşıya. Daha da önemlisi ittifak kendini "medeniyetler çatışması" söyleminin ötekisi olarak kurduğundan dolayı, paradoksal olarak etkinliği medeniyetler arası çatışmanın gündemde kalmasına bağlı olacaktır.
ALİ BALCI: Arş. gör., Sakarya Üni.