Κείμενο ομιλίας του Διοικητή της
Τράπεζας της Ελλάδος κ. Νικολάου Χ. Γκαργκάνα
προς τις ξένες αντιπροσωπείες του ECOFIN.
Αθήνα 5 Απριλίου 2003.
Κυρίες και κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά σας υποδέχομαι στην
Ελλάδα, τη χώρα που αποτελεί το νεότερο μέλος της
ζώνης του ευρώ και που θα φιλοξενήσει τους
Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Ζούμε γεγονότα ιστορικών διαστάσεων
στην Ευρώπη. Η ομαλή εισαγωγή των
τραπεζογραμματίων και κερμάτων ευρώ το
περασμένο έτος σηματοδότησε την είσοδο στην
τελική φάση της Οικονομικής και Νομισματικής
Ένωσης. Η συμμετοχή 12 χωρών στην ΟΝΕ σημαίνει ότι
το ευρώ αποτελεί το ενιαίο νόμισμα για
περισσότερους από 300 εκατομμύρια πολίτες. Στα
επτά τραπεζογραμμάτια ευρώ εικονίζονται
παράθυρα, πύλες και γέφυρες, σύμβολα της ανοικτής
κοινωνίας και της επικοινωνίας. Βοηθούν στην
εδραίωση της αίσθησης μιας κοινής ταυτότητας και
στενών δεσμών μεταξύ των εθνών που συμμετέχουν
στη ζώνη του ευρώ.
Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη
ένα δεύτερο ιστορικό γεγονός, καθώς αναμένεται η
κύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια της απόφασης
των Αρχηγών Κρατών ή Κυβερνήσεων της ΕΕ για την
ένταξη 10 νέων μελών στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004. Το
γεγονός αυτό σημαίνει ότι άλλα 100 εκατομμύρια
πολιτών θα μπορούν σύντομα να απολαμβάνουν τα
οφέλη της οικονομικής ενοποίησης. Η ένταξη των
χωρών αυτών, που συνιστά τη μεγαλύτερη διεύρυνση
που έχει πραγματοποιήσει η ΕΕ, έχει βαθιά
πολιτική σημασία, καθώς σηματοδοτεί το τέλος της
μεταπολεμικής διαίρεσης της Ευρώπης. Επειδή τα
περισσότερα μελλοντικά κράτη-μέλη βρίσκονται
ακόμη σε φάση μετάβασης στην πλήρη οικονομία της
αγοράς, οι οικονομικές ανισότητες θα είναι πολύ
μεγαλύτερες από ό,τι σε προηγούμενες
διευρύνσεις. Έτσι, το γεγονός αυτό αποτελεί μια
μεγάλη πρόκληση τόσο για τα παλαιά όσο και για τα
νέα κράτη-μέλη. Ταυτόχρονα, όμως, δημιουργεί και
νέες ευκαιρίες. Βέβαια, το τελικό στάδιο
ενσωμάτωσης είναι η συμμετοχή στην ΟΝΕ. Μόνον
όταν οι χώρες αυτές ενταχθούν και στη ζώνη του
ευρώ θα μπορέσουν οι κάτοικοί τους να καρπωθούν
τα οφέλη τόσο της οικονομικής όσο και της
νομισματικής ένωσης.
Στην περίπτωση της Ελλάδος, τα
ευεργετήματα από τη συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ
φθάνουν στα θεμέλια της οικονομίας. Στη θέση του
οικονομικού περιβάλλοντος το οποίο επικρατούσε
μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90,
χαρακτηριζόμενο από αναιμική οικονομική
ανάπτυξη, διψήφιους ρυθμούς πληθωρισμού,
υπέρογκα κρατικά ελλείμματα και περιοδικές
κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά του νομίσματος,
έχει εμπεδωθεί πλέον η προσήλωση στη νομισματική
σταθερότητα και την εύρωστη οικονομική ανάπτυξη.
Η ένταξη στη νομισματική ένωση δημιούργησε ένα
περιβάλλον που ευνοεί τις επενδύσεις, στις
οποίες στηρίζονται οι εξαιρετικά θετικές
αναπτυξιακές επιδόσεις της χώρας.
Το άλλο σημαντικό γεγονός που
καθορίζει την πορεία της Ελλάδος στην αυγή του
21ου αιώνα είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Για τους
πολίτες αυτής της χώρας, το πιο απτό στοιχείο της
κληρονομιάς των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 θα
είναι οι επενδύσεις για την αναβάθμιση της
υποδομής των συγκοινωνιών, του συστήματος
τηλεπικοινωνιών και του περιβάλλοντος. Η
πραγματοποίηση επενδύσεων αυτού του μεγέθους θα
ήταν αδύνατη χωρίς την ενίσχυση που παρέχουν τα
Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χάρη
σ’ αυτές εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν 65.000 νέες
θέσεις εργασίας. Ακόμη σημαντικότερη όμως είναι
η παγκόσμια προβολή της Ελλάδος χάρη στους
Ολυμπιακούς Αγώνες, η οποία θα ωφελήσει τον
τουρισμό της χώρας για πολλά έτη. Ο δυναμισμός
και το πνεύμα του 2004 θα επιβιώσουν και μετά την
απονομή του τελευταίου μεταλλίου και την
ολοκλήρωση της τελετής λήξης των Παραολυμπιακών
Αγώνων. Θα έχουν αναμορφωθεί όχι μόνο η πόλη της
Αθήνας και η ευρύτερη περιοχή, αλλά και ολόκληρη
η χώρα, με αποτέλεσμα την αναβάθμιση της
ποιότητας ζωής σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Καθώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες
επιστρέφουν στη γενέτειρά τους για πρώτη φορά
από την αναβίωσή τους το 1896, θεώρησα σκόπιμο να
κάνω κάποιους παραλληλισμούς μεταξύ των αρχαίων
Ολυμπιακών Αγώνων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα
εξηγήσω τι εννοώ.
Και οι δύο θεσμοί ξεκίνησαν σε μικρή
κλίμακα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αρχικά
καθιερώθηκαν ως μια καθαρά τοπικού χαρακτήρα
εκδήλωση, διάρκειας μόλις μίας ημέρας. Σταδιακά,
όμως, οι αγώνες εξελίχθηκαν σε πανελλήνια εορτή,
η οποία διαρκούσε πέντε ημέρες και στο πλαίσιό
της διεξαγόταν μεγάλος αριθμός αθλητικών
εκδηλώσεων. Ομοίως, η ευρωπαϊκή οικονομική
ενοποίηση άρχισε με συγκρατημένες φιλοδοξίες το
1951, όταν υπεγράφη από έξι χώρες η Συνθήκη των
Παρισίων, με την οποία ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή
Κοινότητα Άνθρακος και Χάλυβος.
Και τα δύο αποτελούν εγχειρήματα
οικοδόμησης θεσμών τα οποία χαρακτηρίζονταν από
αξιοσημείωτη προορατικότητα και ευρύτητα
οράματος, εκκινώντας από ένα κοινό παρελθόν
συγκρούσεων και συμφορών, αλλά και από μια κοινή
κληρονομιά. Αποτελούν παράδειγμα της θέλησης να
οικοδομηθεί ένα κοινό πεπρωμένο στη βάση κοινών
αξιών. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν
το 776 π.Χ. Σε λιγότερο από έναν αιώνα είχαν
εδραιωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε η νίκη στους
Ολυμπιακούς Αγώνες αναγνωριζόταν ομόφωνα ως
απαράμιλλο πρότυπο αριστείας και επιτυχίας.
Ομοίως, η πορεία της ΕΕ χαρακτηρίζεται
από επέκταση και συνεχή διεύρυνση – η
μεγαλύτερη, όπως προανέφερα, θα γίνει σε ένα
χρόνο. Πώς εξηγείται αυτή η πρωτοφανής επέκταση,
αυτή η εντυπωσιακή εξέλιξη; Θα επιχειρήσω
ορισμένες προσεγγίσεις, οι οποίες αναδεικνύουν
αξιοσημείωτες ομοιότητες.
Τόσο οι Ολυμπιακοί Αγώνες όσο και η
ευρωπαϊκή ενοποίηση εδράζονται στην πίστη στις
αξίες της ανοικτής κοινωνίας και του
συναγωνισμού. Το πνεύμα του συναγωνισμού που
καλλιεργούσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες επεκτάθηκε
και σε άλλους τομείς του ελληνικού βίου. Όπως οι
αθλητές συναγωνίζονταν για το έπαθλο της τιμής,
έτσι συναγωνίζονταν στην αρχαία ελληνική
κοινωνία για αναγνώριση και οι μουσικοί, οι
ποιητές, οι ζωγράφοι και οι γλύπτες, και μάλιστα
επί ίσοις όροις. Αλλά και στην ΕΕ, οι εμπνευστές
της διαδικασίας ενοποίησης εμφορούνταν από την
πεποίθηση ότι τα κράτη μπορούν να βελτιώσουν την
ευημερία των πολιτών τους. Σε μια οικονομική και
νομισματική ένωση, τέτοια οφέλη μπορούν να
προέλθουν από διάφορες πηγές, όπως, πρώτον, αυτά
που απορρέουν από το ενιαίο νόμισμα, στα οποία
συγκαταλέγεται η εξάλειψη του συναλλαγματικού
κόστους, των διακυμάνσεων των συναλλαγματικών
ισοτιμιών και του διαφορισμού τιμών που υφίστατο
λόγω της χρήσης διαφόρων νομισμάτων, δεύτερον, τα
οφέλη από την αύξηση της παραγωγής χάρη στην
εξειδίκευση ανάλογα με τα ανταγωνιστικά
πλεονεκτήματα κάθε χώρας και στις οικονομίες
κλίμακος και, τρίτον, τα οφέλη από την αύξηση της
αποτελεσματικότητας λόγω του ανταγωνισμού στο
πλαίσιο της ένωσης και από την κάλυψη της ανάγκης
επιβίωσης σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν όλο και
περισσότερο οι ανοικτές, ανταγωνιστικές
οικονομίες.
Υπάρχουν όμως και άλλα εντυπωσιακά
κοινά στοιχεία.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνέβαλαν στην
εμπέδωση του πνεύματος του συναγωνισμού, αλλά με
βαθύ σεβασμό προς την τάξη, τους καθιερωμένους
κανόνες των Αγώνων και την αρχή του ‘‘ευ
αγωνίζεσθαι’’. Αληθινό επίτευγμα στον τομέα της
συνεργασίας των πόλεων-κρατών ήταν η ομοφωνία
τους στην τήρηση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας. Ενώ
αρχικά η διάρκειά της ήταν ένας μήνας, αργότερα
αυξήθηκε σε τρεις, ώστε να διευκολύνεται η
προσέλευση από τις ακρώρειες του Ελληνισμού. Την
περίοδο αυτή οι εχθροπραξίες διακόπτονταν.
Ομοίως, ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της
ενοποίησης της ΕΕ, αλλά και παράγοντας της
επιτυχίας της, είναι ο συντονισμός πολιτικών,
κανόνων και κανονισμών. Παραδείγματος χάριν, η
εκπλήρωση των κριτηρίων της Συνθήκης του
Μάαστριχτ από τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στην
ΟΝΕ ήταν καρπός αποτελεσματικών προσπαθειών για
την επίτευξη στόχων ονομαστικής σύγκλισης. Η ΕΕ
διέπεται από κανόνες, όπως οι δημοσιονομικοί
κανόνες που θεσπίστηκαν με τη Συνθήκη και το
Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή παρακολουθεί την τήρηση του Συμφώνου
και το Συμβούλιο ECOFIN μπορεί να επιβάλλει
κυρώσεις και πρόστιμα.
Με τον ίδιο τρόπο, καθώς με την πρόοδο
της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων η δομή τους
γινόταν όλο και πιο σύνθετη, οι διοργανωτές τους
υποχρεώθηκαν να λάβουν μέτρα αποτελεσματικής
διαχείρισης των αγώνων και επιβολής της τάξεως.
Θεσπίστηκαν αυστηροί κανόνες διεξαγωγής των
αγωνισμάτων. Η ομαλή διεξαγωγή των Αγώνων, η
εφαρμογή των κανόνων και η επιβολή ποινών στους
παραβάτες τους ανατέθηκαν σε αμερόληπτους
κριτές, τους Ελλανοδίκες. Όπως το Συμβούλιο ECOFIN,
έτσι και οι Ελλανοδίκες είχαν δικαίωμα να
επιβάλλουν πρόστιμα και άλλες ποινές σε όσους
παραβίαζαν τους κανόνες. Η εξουσία τους
εκτεινόταν μέχρι και στην επιβολή έκτακτων
ποινών, όπως δημόσια μαστίγωση των παραβατών.
Ελπίζω, βέβαια, η μνεία της ποινής αυτής να μη
γεννήσει νέες ιδέες για τον τρόπο αντιμετώπισης
όσων παραβιάζουν το Σύμφωνο …
Είναι εντυπωσιακό ότι μια κληρονομιά
που σφυρηλατήθηκε μέσα από την τήρηση της
παράδοσης αιώνων εξακολουθεί να εμπνέει και να
καθοδηγεί τα καινοτόμα εγχειρήματα σε πολλούς
και διαφόρους τομείς, από τον αθλητισμό μέχρι τα
οικονομικά. Στις μέρες μας, η κληρονομιά αυτή
διατρανώνει τα ιδεώδη της διαφορετικότητας και
της ισότητας με οικουμενικό πνεύμα. Ζούμε σε μια
εποχή εκρηκτικής επέκτασης του διεθνούς
κεφαλαίου και των εμπορικών συναλλαγών, μια
εποχή ενοποίησης. Οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται
στην πρωτοπορία της διαδικασίας αυτής, αίροντας
τους εμπορικούς φραγμούς και δημιουργώντας ένα
ενιαίο νόμισμα, ώστε οι γενεές του μέλλοντος να
απολαμβάνουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και
περισσότερες ευκαιρίες σε ένα περιβάλλον
αρμονίας και συνεργασίας.
Κλείνω εκφράζοντας από βάθους καρδίας
την ελπίδα, στις δύσκολες στιγμές που ζούμε, να
λήξει σύντομα ο πόλεμος στο Ιράκ και να
επικρατήσει αρμονία και ειρήνη σε ολόκληρο τον
κόσμο.
Κυρίες και κύριοι, σας ευχαριστώ για
την προσοχή σας.
