Op 3 maart 2010 is het 65 jaar geleden dat het ‘vergissingsbombardement’ op de Haagse wijk Bezuidenhout plaatsvond. Bij dat bombardement werd een van de mooiste wijken van Den Haag grotendeels in de as gelegd. Meer dan vijfhonderd mensen verloren het leven en honderden raakten gewond. De materiële schade was enorm: 3300 huizen werden verwoest, naast bijna driehonderd bedrijven, vijf kerken, negen scholen en een aantal andere openbare gebouwen. Niet alleen daardoor is veel van het oude Bezuidenhout verdwenen, tijdens de wederopbouwfase werd nog meer gesloopt.
Vernietigen van raketinstallaties
Het doel van het bombardement was het uitschakelen van de V2-lanceerinrichtingen (V2 = Vergeltugswaffe2) die in het Haagse Bos, ten noorden van het Bezuidenhout, stonden opgesteld. Vanaf september 1944 schoten de Duitsers regelmatig V2-raketten af op Londen en andere Engelse steden. In reactie bombardeerde de Royal Air Force die lanceerinrichtingen.
In de vroege ochtend van 3 maart 1945 stegen vanaf de vliegvelden Melsbroek bij Brussel en Vitry in Noord-Frankrijk zo’n zestig B25-Mitchell en Boston-bommenwerpers op en zetten koers naar Den Haag. Om ongeveer negen uur bereikten ze Bezuidenhout.
Veel fouten
Het is nooit helemaal duidelijk geworden hoe het zo mis kon gaan. Waarschijnlijk waren het menselijke fouten (het verwisselen van de coördinaten van de richtpunten, waardoor een van die punten midden in de woonwijk kwam te liggen) en het slechte zicht door bewolking en mist. Later onderzoek heeft uitgewezen dat het bekend was dat er in het Haagse Bos geen raketten meer stonden. Nederlandse vliegers hadden nog geprobeerd om het Britse Fighter Command te waarschuwen dat het Bezuidenhout, in tegenstelling tot eerdere berichten, niet geëvacueerd was. Ten slotte was de beslissing om middelzware bommenwerpers in te zetten voor een missie bij een woonwijk omstreden.
Hoe dan ook: de 67 ton brisantbommen kwam bijna volledig op de huizen in Bezuidenhout terecht.
Inferno
De bommen veroorzaakten enorme branden die werden aangewakkerd door een harde noordenwind. Met man en macht werd geprobeerd de vlammen te doven, maar er was een schreeuwend tekort aan menskracht en materiaal. De brandweerwagens waren in beslag genomen en er was te weinig benzine. Veel brandweerlieden waren in het kader van de Arbeitseinsatz weggevoerd of zaten ondergedoken om daaraan te ontkomen. De hulpdiensten hadden bovendien nog nooit zulke grote branden bestreden en bluswater was alleen aan de randen van de wijk beschikbaar. Daardoor gingen meer huizen door het vuur verloren dan door het bombardement op zich.
Wederopbouw
Meteen na de bevrijding werd stedebouwkundige W.M. Dudok gevraagd om een plan te maken voor de wederopbouw van de wijk. Dudok wilde een wijk met veel woningen en een nieuw regeringscentrum in Den Haag. Het Staatsspoorstation (het huidige Centraal Station) moest ondergronds worden aangelegd.
Vijf Haagse architecten stelden een concurrerend structuurplan op, dat in vijftig jaar ongeveer heel Den Haag ingrijpend zou veranderen.
De Gemeente Den Haag koos in 1949 toch voor Dudoks plan, maar kreeg te maken met machtige gesprekspartners. De Rijksoverheid peinsde er niet over massaal naar nieuwe kantoren te verhuizen. Rijkswaterstaat wilde de snelweg uit Utrecht doortrekken door Bezuidenhout tot middenin Den Haag. Uiteindelijk werd maar een klein deel van de wijk volgens Dudoks plan bebouwd.
Later verdwenen Bezuidenhout
Een deel van het dichtbij het Haagse centrum gelegen Bezuidenhout verdween door latere bouwactiviteiten. In 1956 kwam de commissie-Mouton met een ambitieus voorstel, dat onder andere voorzag in een half verdiept station en twee snelwegen. Door de hoge kosten ging dit plan maar zeer ten dele door.
De jonge Amerikaanse planoloog David Jokinen kwam daarna met een plan, waarbij het Staatsspoorstation zou worden afgebroken. Station Hollands Spoor zou het nieuwe Centraal Station worden. De spoorlijn naar het Staatsspoorstation en het emplacement van de NS werden een nieuwe snelweg. Maar er was al zoveel geld en energie in het plan van de commissie-Mouton gestoken - en de NS uitte zulke ernstige bezwaren - dat de plannen van Jokinen van tafel verdwenen.
Laatste resten
In de jaren zestig en zeventig werden veel oude panden in Bezuidenhout alsnog afgebroken. Zij maakten plaats voor kantoren en voor de aanleg van de trambaan naar het Centraal Station. Daarnaast werd een gedeelte van de wijk gesloopt voor de bouw van de Koninklijke Bibliotheek, het Nationaal Archief en het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Jaarlijkse herdenking
Het bombardement op Bezuidenhout wordt jaarlijks in de wijk herdacht op de zondag voorafgaand aan of volgend op 3 maart. Op de website van de Stichting 3 maart ’45 staan de namen van ca. 440 slachtoffers vermeld.
De KB bezit veel boeken over Den Haag, waaronder een aantal titels over Bezuidenhout.