Comics History

Lambiek at Kerkstraat 119 & Utrechtsedwarsstraat 46-50 (2003-2005)

Een fragment uit Margreet de Heers strip voor 'De Jubelende Jubilaris', over de verhuizing naar Kerkstraat 119 en de Utrechtsedwarsstraat.

Muizenissen
Al jaren was bekend dat de fundering van Kerkstraat 78 aan het verzakken was en restauratiewerk noodzakelijk was. Kees Kousemaker wist deze prijzige exercitie lang uit te stellen, maar in de herfst van 2003 was er geen ontsnappen meer aan. Aangezien hij de eigenaar van het gebouw was, moest Kees de funderingswerkzaamheden uit eigen zak bekostigen. Op een ochtend riep hij het voltallige Lambiek-personeel bijeen en schetste de situatie: moeten we stoppen of doorgaan? Gelukkig werd uiteindelijk voor het laatste gekozen! Kees wist het gebouw te verkopen en huurde een winkelruimte waarin voorheen een Armeense juwelier had gezeten. Het voordeel was dat we in dezelfde straat konden blijven: op Kerkstraat 119. Het nadeel was dat de ruimte aanzienlijk kleiner was. Op 1 oktober 2003 verkochten we daarom een groot deel van onze voorraad, maar achteraf waren er nog altijd te veel boeken over. Om de hele boel op te slaan werd een leegstaand kantoorpand op Utrechtsedwarsestraat 46-50 gehuurd, terwijl de winkel op 15 december 2003 opende op Kerkstraat 119.

Marko Otsen installeert de toonbank op Kerkstraat 119.

Boris Kousemaker had de leiding over de verhuizing. Hij kreeg hierbij aanzienlijke hulp van zijn vriend Marko Otsen, die jarenlang onze vaste timmer- en klusjesman zou blijven, maar ook een trouwe rots in de branding. Op 30 december 2003 werd ons iconische "ZIP!"-bord van de gevel van Kerkstraat 78 getild, waarmee definitief een einde kwam aan een glorieuze periode uit het bestaan van Lambiek. Hoewel het bord in januari 2004 werd verkleind naar meer hanteerbare proporties, was het niet mogelijk het op te hangen aan de gevel van het kleine winkeltje. Daarom werden het bord en de gevelschildering van de oude winkel op Kerkstraat 104 maar weer uit de mottenballen gehaald.

Aan alles komt een eind... het ZIP-bord wordt verwijderd van Kerkstraat 78, terwijl de oude uithangborden uit de tijd van Kerkstraat 104 van Onno Docters van Leeuwen en Charlie Reuvers worden hergebruikt op Kerkstraat 119.

Vanzelfsprekend was het geen geweldige situatie met de winkel in de ene en het magazijn in een andere straat. Daar kwam nog bij dat het gebouw in de Utrechtsedwarsstraat in verval was en daardoor een muizenwalhalla. Veel van onze boeken en tijdschriften moesten geplastificeerd of opgeborgen worden uit bescherming tegen Mickey's familieleden. Dit hele jaar probeerden we Lambiek te runnen als een gewone stripwinkel, waar vanwege de beperkte ruimte geen plek was voor signeersessies of exposities. Het Comiclopedia-team installeerde zich op de Utrechtsedwarsstraat, waar ze geregeld gezelschap kregen van Klaas Knol wanneer die de online bestellingen ging verwerken. Terwijl Bas Schuddeboom gestaag de Comiclopedia bleef vullen, werkten Kees en Margreet de Heer vooral aan twee andere belangrijke projecten.

Heel eventjes zat het hele team bij elkaar in de kleine winkel op de Kerkstraat, maar dit werd wel erg krap....
Van links naar rechts: Margreet de Heer, Bas Schuddeboom, Kees Kousemaker, Klaas Knol.

De Wereld van de Nederlandse Strip
Het meest tijdrovende project op de Utrechtsedwarsstraat was het samenstellen van een groot koffietafelboek over Nederlandse strips in opdracht van uitgeverij Terra/Lannoo. Kees en Margreet vingen aan met een encyclopedisch boek over Nederlandse striphelden, maar dit kwam niet goed uit de verf. Gekozen werd om te focussen op het visuele aspect van het beeldverhaal. 'De Wereld van de Nederlandse Strip' werd derhalve een thematisch knipselboek over honderd jaar Nederlandse strip, met hoofdstukken over adel, drugs, roken, ridders, Arabieren, kapiteins, kinderen, vrouwen, beroemdheden, politiek, enzovoort, enzovoort. Kees richtte zich op de oudere strips, terwijl Margreet vooral de recentere strips selecteerde en de meeste teksten schreef. Kees hield ook de vormgeving nauwlettend in de gaten, evenals de algehele redactionele toon. Het was geen eenvoudige klus en op een gegeven moment moest de deadline worden verlengd om aan Kees' perfectionisme te kunnen voldoen. Margreet illustreerde hun regelmatige gekibbel in een geestige en openhartige speech tijdens de boekpresentatie op 27 juni 2005. Eén van hun grappige discussies ging over de plaatsing van de auteursnamen op de cover. Margreet redeneerde dat haar naam eerst moest komen, omdat zij de meeste teksten had geschreven. Kees vond echter dat hij als hoofdverantwoordelijke vooraan moest staan. Uiteindelijk stond Kees toe dat Margreets naam voor de zijne mocht komen te staan, op voorwaarde dat alleen hun achternamen zouden worden vermeld: "De Heer Kousemaker".

Het waren barre tijden op de Utrechtsedwarsstraat... (hoewel we toch regelmatig de enige echte Jos Brink zagen op weg naar zijn kerk op de Prinsengracht!)

Tijdens het werk luisterden Bas en Margreet vaak naar het tamelijk oubollige radioprogramma 'De Hulplijn' van Hans van Willigenburg, dat zijn seniorendoelgroep hielp bij het opsporen van schoteltjes behorend bij specifieke kopjes, lepeltjes om een verzameling aan te vullen of andere snuisterijen. Hoewel wij er doorgaans wat gniffelend naar luisterden, heeft het programma ons toch geholpen toen Margreet zélf op de ether verscheen om voor het boek informatie op te vragen over de radio- en stripfiguur 'Ome Keesje' en diens schepper, Henk Zwart. Waarvan akte!

Het exterieur van de Utrechtsedwarsstraat 46.

Stripheldenbuurt van Almere
In de periode 2002-2004 ging een lang gekoesterde - en misschien wel de meest onwaarschijnlijke - droom van Kees in vervulling. In 2002 ontving hij bevestiging dat zijn plan om straten in Almere te vernoemen naar beroemde stripfiguren en -tekenaars, en hierbij een "Stripheldenbuurt" te creëren, uitgevoerd zou worden. Kees had dit plan bijna twee decennia eerder, in juni 1984, voor het eerst aangezwengeld. Almere was toen nog een jonge stad, die in de jaren 1970 na de drooglegging van de Flevopolder was gebouwd. Aangezien het een groeiende stad was nam Kees aan dat men meer bereid zou zijn om zo'n stripheldenbuurt aan te leggen. Almere haalde in 1984 het nieuws omdat een lid van de extreemrechtse partij Centrum Democraten in de gemeenteraad was verkozen, wat veel mensen boos maakte. Kees verdedigde zijn "stratenplan" daarom met de stekelige zin: "Waarom niet iets doen dat Almere eens wat positiever in het nieuws brengt?"

De originele brief van Kees Kousemaker aan de Straatnamencommissie van Almere uit 1984.

Achttien jaar gingen voorbij voordat Kees' pleidooi voor "positiever nieuws" een positief antwoord kreeg. Zelfs hij was tegen dan zijn voorstel al bijna vergeten. Maar in 2002 schreef stadsplanner Olaf de Koning hem dat de gemeenteraad het plan wilde realiseren. Tot Kees' grote vreugde ging het niet gewoon om een paar straten, maar om een hele buurt! Maar de gemeenteraad zei hem dat er haast bij was. Al een paar weken later had Kees een afspraak met de organisatoren. Zijn voorstellen werden grotendeels aanvaard, op een paar uitzonderingen na. Dubbelzinnigheden waren niet toegestaan, dus geen onbedoeld seksueel suggestieve namen als 'Wipperoen' (een personage van Raymond Bär van Hemmersweil en Jan van Reek) of 'Fokkie Flink' (een personage van Henk Zwart). Andere namen waren niet mogelijk omdat ze te veel leken op reeds bestaande straten, dus de Jan Kruisstraat moest de Jan Kruisweg worden vanwege de Kruisstraat in Almere Haven. Een straatnaam gewijd aan het klassieke stripblad Doe Mee werd afgewezen vanwege het winkelcentrum DoeMere. Om een zelfde soort reden werd krantenstrippionier Henk Backer een eigen straat ontzegd. En helaas mocht de Penitentiaire Inrichting niet aan de Wordt Vervolgdweg komen te liggen... Ook het gebruik van beeldmateriaal uit strips werd afgewezen omdat de stad vreesde dat mensen de borden zouden stelen.

Uiteindelijk bestaat de Stripheldenbuurt uit deze straatnamen:

Aafje Andersstraat (vernoemd naar het personage bedacht door Andries Brandt)
Ambtenaar Dorknoperlaan (vernoemd naar Dorknoper uit Marten Toonders 'Tom Poes')
André Franquinweg (vernoemd naar André Franquin)
Aramstraat (vernoemd naar Piet Wijns 'Aram')
Asterixstraat (vernoemd naar René Goscinny en Albert Uderzo's 'Astérix')
Bobbieplantsoen (vernoemd naar Bobbie uit Hergé's 'Kuifje')
Boonestaakstraat (vernoemd naar A.M. de Jong en George van Raemdoncks 'Bulletje en Boonestaak')
Brommy en Tommystraat (vernoemd naar Jan Dirk van Exters 'Brommy en Tomy')
Bulletjestraat (vernoemd naar A.M. de Jong en George van Raemdoncks 'Bulletje en Boonestaak')
Burgemeester Dickerdacklaan (vernoemd naar burgemeester Dickerdack uit Marten Toonders 'Tom Poes')
Carl Barksweg (vernoemd naar Carl Barks)
Carol Vogespad (vernoemd naar Carol Voges)
Daan Hoeksemastraat (vernoemd naar Daan Hoeksema)
Dagobertstraat (vernoemd naar Carl Barks' Dagobert Duck)
De Stripmaker
De Striptekenaar
Dick Bosstraat (vernoemd naar Alfred Mazure's 'Dick Bos')
Donald Ducklaan (vernoemd naar Walt Disney's 'Donald Duck')
Douwe Dabbertstraat (vernoemd naar Thom Roep en Piet Wijns 'Douwe Dabbert')
Eppostraat (vernoemd naar Uco Egmonds 'Eppo')
Eric de Noormanhof (vernoemd naar H.G. Kresse's 'Eric de Noorman')
Eucalyptastraat (vernoemd naar Eucalypta, de heks uit Jean Dulieu's 'Paulus de Boskabouter')
Familie Doorzonstraat (vernoemd naar Gerrit de Jagers 'Familie Doorzon')
Fiep Westendorpstraat (vernoemd naar illustrator Fiep Westendorp)
Flipjestraat (vernoemd naar E.M. ten Harmsen van Beek's 'Flipje')
Frans Piëtstraat (vernoemd naar Frans Piët)
Gerrit Th. Rotmanlaan (vernoemd naar Gerrit Th. Rotman)
Gilles de Geusstraat (vernoemd naar Hanco Kolk en Peter de Wits 'Gilles de Geus')
Goofystraat (vernoemd naar Walt Disney's Goofy)
Gijs Gansstraat (vernoemd naar Carl Barks' Gijs Gans)
Guus Gelukstraat (vernoemd naar Carl Barks' Guus Geluk)
Hans G. Kresseweg (vernoemd naar Hans G. Kresse)
Hendrik IJzerbrootlaan (vernoemd naar Martin Lodewijks 'Agent 327')
Henk Sprengerweg (vernoemd naar Henk Sprenger)
Idefixstraat (vernoemd naar René Goscinny and Albert Uderzo's Idéfix)
Jaap Vegterweg (vernoemd naar Jaap Vegter)
Jantje Joppestraat (vernoemd naar Gerrit Rotmans 'Jantje Joppe')
Jan Dirk van Exterlaan (vernoemd naar Jan Dirk van Exter)
Jean Dulieuweg (vernoemd naar Jean Dulieu)
Jan Kruisweg (vernoemd naar Jan Kruis)
Jeromstraat (vernoemd naar Willy Vandersteens personage Jerom)
Joostlaan (vernoemd naar butler Joost uit Marten Toonders 'Tom Poes')
Lambikstraat (vernoemd naar Willy Vandersteens personage Lambik)
Kapitein Robstraat (vernoemd naar Pieter Kuhns 'Kapitein Rob')
Kapitein Wal Ruslaan (vernoemd naar Marten Toonders personage Wal Rus uit 'Tom Poes')
Katrien Duckstraat (vernoemd naar Walt Disney's Katrien Duck)
Ketelbinkiestraat (vernoemd naar Wim Meuldijks 'Ketelbinkie')
Kick Wilstraplantsoen (vernoemd naar Henk Sprengers 'Kick Wilstra')
Koning Hollewijnstraat (vernoemd naar Marten Toonders 'Koning Hollewijn')
Kuifjepad (vernoemd naar Hergé's 'Kuifje')
Kuifjestraat (vernoemd naar Hergé's 'Kuifje')
Lucky Lukestraat (vernoemd naar Morris' 'Lucky Luke')
Majastraat (vernoemd naar Maya uit Lo Hartog van Banda en Jan Steeman's 'Arad en Maya')
Marten Toonderlaan (vernoemd naar Marten Toonder)
Marten Toonderpad (vernoemd naar Marten Toonder)
Marsupilamihof (vernoemd naar André Franquins 'Marsupilami')
Matho Tongastraat (vernoemd naar H.G. Kresse's 'Matho Tonga')
Mazureplantsoen (vernoemd naar Alfred Mazure's 'Dick Bos')
Mickey Mousestraat (vernoemd naar Walt Disney's Mickey Mouse)
Obelixstraat (vernoemd naar René Goscinny en Albert Uderzo's Obélix)
Okkistraat (vernoemd naar het stripblad Okki)
Olle Kapoenstraat (vernoemd naar Phiny Dicks 'Olle Kapoen')
Pa Pinkelmanstraat (vernoemd naar Godfried Bomans and Carol Voges' 'Pa Pinkelman')
Paulus de Boskabouterhof (vernoemd naar Jean Dulieu's 'Paulus de Boskabouter')
Peter van Straatenhof (vernoemd naar cartoonist Peter van Straaten)
Piet Pellepad (vernoemd naar het reclamefiguurtje 'Piet Pelle' van Ko Doncker)
Pieter Kuhnweg (vernoemd naar Pieter Kuhn)
Pietje Pluisplantsoen (vernoemd naar Gerrit Rotmans 'Pietje Pluis')
Phiny Dickgracht (vernoemd naar Phiny Dick)
Phiny Dickbrug (vernoemd naar Phiny Dick)
Piloot Stormstraat (vernoemd naar Henk Sprengers 'Piloot Storm')
Popeyestraat (vernoemd naar E.C. Segars 'Popeye')
Professor Lupardistraat (vernoemd naar de slechte professor Professor Lupardi in Pieter Kuhns 'Kapitein Rob')
Professor Cumulusstraat (vernoemd naar Gerard Wiegels personage Professor Cumulus)
Professor Pigracht (vernoemd naar Bob van den Borns 'Professor Pi')
Rataplanstraat (vernoemd naar Morris' 'Rataplan')
Rikki Visserstraat (vernoemd naar Jan Dirk van Exters 'Rikki Visser)
Sidoniastraat (vernoemd naar Willy Vandersteens Tante Sidonia)
Sigmundplantsoen (vernoemd naar Peter de Wits 'Sigmund')
Sjimmiestraat (vernoemd naar Frans Piëts 'Sjors en Sjimmie')
Sjorsstraat (vernoemd naar Frans Piëts 'Sjors en Sjimmie')
Tante Pollewopstraat (vernoemd naar Godfried Bomans and Carol Voges' personage Tante Pollewop)
Thijs Slofstraat (vernoemd naar Frans Funke Küppers 'Thijs Slof')
Tinastraat (vernoemd het meidenblad Tina)
Tom Welsstraat (vernoemd naar Ben Abas' 'Tom Wels')
Tijs Wijsstraat (vernoemd naar Willy Smits 'Tijs Wijs')
Tom Poesstraat (vernoemd naar Marten Toonders 'Tom Poes')
Van Raemdonckstraat (vernoemd naar George Van Raemdonck)
Weg van het Beeldverhaal
Willie Wortelstraat (vernoemd naar Carl Barks' Willie Wortel)
Wim Meuldijklaan (vernoemd naar Wim Meuldijk)
Winonahstraat (vernoemd naar Winonah, de vrouw van Eric de Noorman door H.G. Kresse)
Wiskestraat (vernoemd naar Willy Vandersteens Wiske)

De eerste gebouwen in deze nieuwe buurt werden op 19 mei 2004 geopend in het bijzijn van Marten Toonders kleinzoon Aino. Het enige probleempje was dat het Marsupilamihof verkeerd gespeld was als Marsipulamihof. Deze Guust-waardige flater werd in 2008 hersteld. Ook de Majastraat lijkt een spelfout te bevatten, aangezien de straatnaam is ontleend aan de strip 'Arad en Maya' van Lo Hartog van Banda en Jan Steeman (er is overigens geen Aradstraat vanwege de Aramstraat, naar Piet Wijns strip).

Het straatnamenproject is in latere jaren nog regelmatig "opgepikt" tijdens Lambiek-feestjes. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat het Jan Kruispunt, de Aloys Oosterwijk en de Bert Bushalte ooit het daglicht zullen zien.

Het smalle winkeltje op Kerkstraat 119.

Epiloog
Tijdens het laatste staartje Utrechtsedwarsstraat kreeg het Lambiek-team gezelschap. Stripdistributiebedrijf Het Raadsel ging failliet, waardoor eigenaar Hansje Joustra ook zijn uitgeverij Oog & Blik moest verkassen. Zijn goede vriend Kees Kousemaker bood hem de grote ruimte van de Lambiek dependance aan. Het Raadsel-medewerker Ron Poland begon in een van de andere kamers zijn eigen zaak als stripverspreider, onder de naam Strips in Voorraad.

Afgezien van de twee creatieve uitspattingen was over het algemeen een rustige periode, maar gelukkig duurde alles maar ongeveer een jaar. Op 28 januari 2005 verhuisde Lambiek naar een ander adres, schuin aan de overkant: Kerkstraat 132. Ditmaal met genoeg ruimte voor nieuwe tentoonstellingen, signeersessies en andere gebeurtenissen...

De grote ruimte op de Utrechtsedwarsstraat, waar Hansje Joustra in 2004 korte tijd zijn uitgeverij Oog & Blik leidde.

Volgende hoofdstuk: Kerkstraat 132 (2005-2010)